کاخ گلستان؛ جواهری درخشان در قلب تهران

سالانه گردشگران زیادی برای دیدن «کاخ گلستان» به تهران سفر می‌کنند تا با بخشی از تاریخ معاصر ایران از نزدیک آشنا شوند. کاخ گلستان که بیش‌تر از یک قرن مقر حکومت‌های مختلف بوده‌است؛ اکنون مجموعه‌ای تاریخی‌تفریحی است که هنر و معماری این مرز و بوم را منعکس می‌کند.

کاخ گلستان پیشرفت معماری سنتی ایران را در اواخر قرن ۱۹ و ۲۰ به نمایش می‌گذارد. این کاخ که در اطراف باغی با حوضچه‌های پر از آب و پوشش گیاهی سرسبز قرار گرفته؛ نمونه بارز هنر و معماری عصر قاجاریه است. پس اگر می‌خواهید از این کاخ بازدید کنید؛ بیایید با هم به مرکز تهران سفر کنیم.

کاخ گلستان کجاست؟

کاخ گلستان در محله قدیمی ارگ در منطقه ۱۲ و نزدیکی بازار تهران قرار دارد. از شرق به خیابان ناصرخسرو، از غرب به خیابان داور، از شمال به اداره دارایی و از جنوب به میدان ۱۵ خرداد، ساختمان قوه قضاییه و محوطه بانک ملی می‌رسد. این محله در محدوده طرح ترافیک قرار دارد؛ به علت قرار گرفتن در محدوده طرح ترافیک، نبود پارکینگ و جای پارک، و نزدیکی به ایستگاه‌های مترو، بهترین گزینه رسیدن به کاخ گلستان استفاده از مترو است.

درب‌های کاخ گلستان

کاخ گلستان دو درب ورودی دارد؛ سر در باب عالی در خیابان ناصرخسرو (روبروی کوچه مروی)؛ درب ورودی میدان ۱۵ خرداد (میدان ارگ).

دسترسی به کاخ گلستان با مترو

ایستگاه ۱۵ خرداد خط ۱ مترو تا درب میدان ارگ، کمتر از ۵ دقیقه پیاده‌روی فاصله دارد.

ایستگاه متروی امام تا هر دو درب ورودی کاخ گلستان ۱۰ دقیقه پیاده‌روی فاصله دارد.

دسترسی به کاخ گلستان با اتوبوس

در نزدیکی کاخ گلستان پایانه اتوبوس قورخانه قرار دارد؛ این پایانه به بیشتر نقاط تهران خطوط اتوبوس دارد و شما از بیشتر مناطق تهران ‌می‌توانید با سوار شدن به اتوبوس‌های توپخانه خود را به میدان توپخانه برسانید.

دانلود پی‌دی‌اف باکیفیت نقشه راهنمای کاخ گلستان

قسمت‌های مختلف کاخ گلستان

آخرین تغییر اساسی مجموعه کاخ گلستان در زمان پهلوی دوم اتفاق افتاد و بعد از آن تغییرات، این کاخ ۵۳ هزار متر مربع مساحت دارد و دوره‌های مختلف تاریخ ایران را به نمایش می‌گذارد. با وجود اینکه بخش عمده کاخ متعلق به دوران قاجار است؛ هر گوشه از این مجموعه منحصر به فرد تاریخ مختص به خود را دارد. ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، تالار عاج، شمس‌العماره، عمارت بادگیر، تالار سلام، تالار آینه، تالار الماس از جمله قسمت‌های اصلی کاخ هستند.

به جزء فضای داخلی کاخ می‌توانید از موزه هدایا با آثار کمیاب، نمایشگاه نقاشی‌های اروپایی در حوضخانه و نقاشی‌های ایرانی در خانه تصویر و آرشیو عکاسی که اولین تجربه استفاده از دوربین عکاسی در ایران است؛ بازدید به عمل آورید. توصیه می‌کنیم بلافاصله بعد از صبحانه به کاخ بروید و روز خود را با تجربه‌ای فراموش نشدنی شروع کنید. حالا به سراغ قسمت‌های مختلف این مجموعه شگفت‌انگیز می‌رویم:

ایوان تخت مرمر

زمان ساخت: دوران کریمخان زند

ایوان تخت مرمر از قدیمی‌ترین عمارت‌های کاخ گلستان است. زمان ساخت آن به حدود ۲۶۰ سال قبل، زمان کریمخان زند بازمی‌گردد. کریمخان زمانی که قصد پایتخت کردن تهران را داشت؛ دستور ساخت این عمارت را برای حکمرانی می‌دهد. دیوانخانه دارالاماره نام قدیم آن است. در زمان آقامحمدخان تغییراتی در این عمارت داده شد؛ از جمله این تغییرات بلندتر کردن سقف برای نصب ستون‌های سنگی یکپارچه است؛ پر کردن تاقچه‌ها برای نصب آینه و کارگذاشتن درهای خاتم از دیگر این اقدامات است. هنرمندان ایرانی با بهره گیری از بهترین هنر معماری، سنگ‌کاری، آینه‌کاری، گچ‌بری و کاشی‌کاری، این مکان افسانه‌ای را در وسط کاخ گلستان ساختند. عنوان «ایوان تخت مرمر» بخاطر قرارگیری تخت مرمر در آن است.

• تخت مرمر

زمان ساخت: دوران فتحعلی‌شاه قاجار

تخت مرمر یا تخت سلیمان به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. طراح آن «میرزا بابای نقاش» و سنگ‌تراش آن اصفهانی بود. این تخت در مقیاس بزرگ ساخته شد تا شکوه پادشاهی او را به نمایش بگذارد. ایده طراحی تخت مرمر از تخت سلیمان گرفته شده که توسط جنیان و پریان حمل می‌شد. در اطراف تخت مرمر کتیبه‌هایی با اشعار فارسی وجود دارند که همگی در ستایش شاه حکاکی شده‌اند.

• اتاق نقاش‌خانه

زمان ساخت: دوران کریمخان زند

دو اتاق کناری (اتاق گوشواره) تخت مرمر را اتاق نقاش‌خانه می‌گفته‌اند؛ این اتاق محل نقاشی نقاشان بوده است؛ سال ۱۲۳۷ خورشیدی یکی از این اتاق‌ها محل قرار گرفتن دستگاه تلگراف می‌شود و سیم تلگراف از اینجا به لاله‌زار کشیده می‌شود. هم‌اکنون فقط اتاق شرقی نقاشی دارد.

خلوت کریمخانی

زمان ساخت: دوران کریمخان زند

این بنا بخش ارتباطی اقامتگاه داخلی کریم‌خان زند با دیوانخانه بود. ساختار اصلی خلوت کریمخانی شبیه تخت مرمر است. یک تخت مرمر کوچک در داخل ایوان وجود دارد. این تخت بسیار کوچکتر از تخت مرمر است و تزئینات بسیار کمتری دارد. زمانی در وسط این ایوان حوض کوچکی با فواره وجود داشت. آب یک نهر قنات (قنات شاه) از چشمه به حوض سرازیر می‌شد و بعدا برای آبیاری محوطه کاخ به کار می‌رفت. ناصرالدین شاه به این گوشه از کاخ گلستان علاقه زیادی داشت. گفته می‌شود که او زمان زیادی را در این مکان برای استراحت می‌گذراند. سنگ قبر ناصرالدین‌شاه پس از مدتی جابجایی سرانجام در این خلوتگاه قرار گرفت.

کاخ اختصاصی

زمان ساخت: دوران ناصرالدین‌شاه

در قسمت شمالی مجموعه کاخ گلستان و در کنار خلوت کریمخانی، کاخ اختصاصی قرار دارد؛ این کاخ که شامل چندین تالار می‌شود؛ همگی در سال‌های متفاوتی در دوران پادشاهی ناصرالدین‌شاه ساخته شده‌اند. بعضی از این تالارها بر روی عمارت‌های قدیمی‌تر دوران فتحعلی‌شاه ساخته شده‌اند. در ادامه تالارهای کاخ اختصاصی را معرفی می‌کنیم.

• تالار عاج

تالار عاج بعد از شمس‌العماره و زودتر از تالارهای سلام و آینه، حدود سال ۱۲۴۶ خورشیدی ساخته شده‌است. بعد از ساخت تالارهای آینه و سلام، تغییراتی در آن داده شده‌است؛ ایوان آن را به فضای کاخ اضافه کرده و نمای عمارت را با نمای عمارت‌های کناری یکپارچه می‌کنند. این تالار معماری ساده‌تری نسبت به تالارهای کناری دارد. بسیاری از کارشناسان نامگذاری این تالار را به خاطر وجود دو عاج فیل بزرگ در این سالن می‌دانند. برخی دیگر نیز این نامگذاری را بدین دلیل می‌دانند که این تالار در گذشته اتاق پذیرایی و غذاخوری بوده است؛ زیرا آج در ترکی به معنای گرسنه است. بر روی دیوارهای تالار، تابلوهای بسیاری از شاهان قاجار قرار دارند که توسط نقاشان سرشناس کشیده شده‌اند.

• موزه حوضخانه

موزه حوضخانه یا اتاق سفره‌خانه در طبقه زیرین تالار عاج قرار دارد. در این موزه تابلوها و اشیاء اهدایی پادشاهان اروپایی به ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه در ۶ سفر فرنگ نمایش داده می‌شود. در سال ۱۳۸۹ بخش شرقی این موزه تبدیل به نمایشگاه تصاویر این سفرهای خارجی شد.

• تالار سلام

نام این تالار در ابتدا «تالار موزه» بوده‌است؛ در زمان ناصرالدین شاه ساخت این موزه به پایان رسید و تمامی اشیای موزه قدیمی (داخل عمارت خروجی) به اینجا منتقل شدند. تمامی اقلام به نمایش درآمده در این تالار هدایای سران خارجی به دربار ایران هستند. بعدها بخاطر انجام مراسم‌های تاجگذاری و سلام، تالار سلام نامیده‌شد. در کاخ گلستان دو تخت شگفت‌انگیز به نام‌های «تخت نادری» و «تخت طاووس» وجود داشتند که اکنون در موزه جواهرات نگهداری می‌شوند اما ماکت آنها در تالار به نمایش درآمده‌اند. مراسم تاجگذاری محمدرضا پهلوی آخرین پادشاه ایران در بیست و ششم مهر ماه ۱۳۴۶ هجری شمسی در این تالار برگزار شد.

• تالار آینه

تالار آینه در کاخ گلستان همزمان با تالار سلام ساخته شد. نام این تالار در ابتدا تالار گلستان بوده‌است. در هنگام انتقال اشیاء از موزه قدیمی به تالار سلام، مدتی تخت نادری و تخت طاووس در آن نگهداری می‌شدند. تالار آینه محل ملاقات شاه و سفرای کشورهای خارجی بود. تابلوی بزرگی از کمال‌الملک نقاش مشهور ایرانی در این تالار کشیده شده است. در این نقاشی شاه روی صندلی وسط تالار رو به باغ گلستان از پنجره نشسته است. تمام جزئیات به طرز ماهرانه‌ای در این نقاشی به تصویر کشیده شده‌اند. تالار آینه به خاطر آینه کاری‌های قابل توجه خود مشهور است. این بنا توسط معمار عبدالحسین (صنیع‌الملک) طراحی شد و یحیی‌خان (معتمد الملک) مشاور آن بود.

• موزه نگارخانه

موزه نگارخانه در کاخ اختصاصی و طبقه زیرین تالار سلام قرار دارد؛ در واقع این تالار در قسمتی از حوض‌خانه تالار سلام قرار دارد. این موزه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود؛ بخش جنوبی درگذشته انبار اتاق موزه، تلفن‌خانه و… بوده‌است؛ بخش شمالی در سال‌های پهلوی دوم محل پاسبان‌خانه بوده. در بخش جنوبی نقاشی‌های تا دوره‌ زمانی اواسط قاجار و در بخش شمالی نقاشی‌های اواخر دوره قاجار نمایش داده می‌شود.

• موزه مخصوص

موزه مخصوص قسمتی از حوض‌خانه تالار سلام است. موزه مخصوص نامی‌است که پس از تغییرات دوره پهلوی بر روی این تالار گذاشته شد؛ اشیا و آثار نفیسی دراین موزه نگهداری می‌شوند؛ هدایای هنرمندان و پادشاهان به ناصرالدین‌شاه ازین جمله‌اند. بخشی از این آثار از تالار موزه (تالار سلام) به اینجا آورده شده‌اند.

• تالار برلیان

عمارت یا تالار برلیان در قسمت شرقی تالار عاج قرار دارد. تالار برلیان قبل از سال ۱۲۶۶ خورشیدی، زمان پادشاهی ناصرالدین‌شاه بر روی پی تالار بلورِ فتحعلی‌شاه ساخته شد. این بنا در زمان مظفرالدین‌شاه باسازی شد و همچنین این عمارت محلی است که مظفرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۲۸۵ خورشیدی فرمان مشروطه (فرمان افتتاح مجلس شورای ملی) را ابلاغ می‌کند.

• تالار ظروف

زمان ساخت: ۱۳۴۴ خورشیدی

تالار ظروف در دوران محمدرضاشاه پهلوی در شمال تالارهای عاج و سلام ساخته شده‌است. در این تالار برخی از هدایای مهم نگهداری می‌شوند که توسط پادشاهان اروپایی به شاهان قاجار اهدا شده بودند. از جمله هدایای مشهور می‌توان به ظروفی اشاره کرد که مربوط به جنگ‌های ناپلئون بناپارت، ظروف نیکلای اول (تزار روسیه)، ظروف ملکه ویکتوریا، ظروف ساخته شده از سنگ‌های گرانبهای الکساندر سوم (امپراتور روسیه) و ظروف ویلهلم امپراتور آلمان هستند.

شمس العماره

زمان ساخت: دوران ناصرالدین‌شاه

شمس العماره یکی از بلندترین ساختمان‌های تهران در دوره قاجار بود. این بنا را نظام‌الدوله به دستور ناصرالدین شاه در طول ۲ سال ساخته شد. ایده اصلی ساخت این بنا یک سازه بلند بود که ناصرالدین شاه می‌خواست تا از طریق آن چشم اندازی پانورامایی از شهر داشته باشد. نمای بیرونی دارای طاق‌های متعدد، کاشی کاری‌های پیچیده و پنجره‌های پرآذین است. این بنا اولین ساختمان با اسکلت فلزی در ایران بود. ساعت بین دو برج شمس العماره هدیه ملکه ویکتوریا است.

عمارت الماس

زمان ساخت: دو روایت؛ ۱.دوران فتحعلی‌شاه قاجار؛ ۲.دوران شاه‌سلیمان صفوی ساخته شده و دوران فتحعلی‌شاه قاجار بازسازی شده

تالار الماس در جنوب کاخ گلستان قرار دارد. برای تزئین و زیباسازی تالار از آینه و مقرنس استفاده شده‌است. به گفته برخی از مورخان، علت نامگذاری این تالار به دلیل آینه کاری منحصر به فرد و پنجره‌های اُرُسی (پنجره بالارونده مشبک) شبیه به الماس در ایوان جنوبی است. این بخش زیباترین قسمت سالن است که با ریزه‌کاری‌های استادانه به طرز فوق‌العاده‌ای فضا را زینت بخشیده است.

عمارت بادگیر

این بنا در ضلع جنوبی مجموعه کاخ گلستان واقع شده است که به دلیل بادگیر و خنک بودن آن در تابستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. ناصرالدین شاه در پنجاهمین سالگرد سلطنت خود ترور شد و سلطنت به پسر پیر و بیمارش مظفرالدین شاه واگذار شد. مظفرالدین شاه پس از مرگ پدرش از تبریز (دومین پایتخت قاجارها) به تهران آمد؛ او بخاطر گرمای تابستان در این عمارت تاجگذاری کرد. یکی از زیبایی‌های این تالار، پنجره‌های ارسی (شبکه‌های چوبی با نقش‌های هندسی بسیار ظریف و زیبا) آن است که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

• موزه عکس‌خانه

یک حوضخانه بزرگ در زیر سالن بادگیر وجود دارد. در واقع این قسمت از کاخ گلستان مانند یک آلبوم بزرگ پر از عکس‌های تاریخی دوران قاجار است. تجهیزات عکاسی متعلق به آن دوران نیز در این محل قرار دارند. ناصرالدین شاه، پادشاه قاجار که به عکاسی علاقه داشت؛ عکس‌های زیادی گرفت. این بخش از منابع مهم عکاسی در جهان است. عکس‌های رنگی یا سیاه و سفید از سفرها، مراسم، همسران و زندگی خصوصی پادشاهان در حوضخانه است.

چادرخانه

زمان ساخت: دوران فتحعلی‌شاه

چادرخانه یا زین‌خانه بین دو عمارت الماس و بادگیر قرار دارد. به علت نگهداری از چادر و زین‌های سلطنتی مدت کوتاهی در دوره‌ قاجار به این نام معروف شده‌است. در چادرخانه نمایشگاه‌های کوتاه‌مدت کاخ گلستان برگزار می‌شود.

کاخ ابیض

زمان ساخت: اواخر دوران ناصرالدین‌شاه

کاخ ابیض در قسمت جنوبی مجموعه قرار دارد و به دلیل نمای سفیدش به ابیض مشهور است. گفته می‌شود که ناصرالدین شاه شخصا این کاخ را به سبک معماری لویی شانزدهم و برای هدایایی که از سلطان عبدالحمید عثمانی دریافت کرده بود؛ ساخت؛ سال ساخت این عمارت حدود سال ۱۲۶۹ خورشیدی است. به هر حال، این کاخ محل کار نخست وزیران دوره قاجار بوده‌است. کاخ ابیض در سال ۱۳۴۷ به «موزه مردم شناسی» تبدیل شد. این موزه همچنین شامل نمایشگاه رنگارنگ لباس‌های سنتی ایرانی و همچنین نمایشگاه هنرهای مردمی است.

تاریخچه کاخ گلستان

اولین بار حدود ۶۲۰ سال پیش (یکشنبه ۱۷ تیرماه سال ۷۸۳ خورشیدی)، کلاویخو سفیر امپراتور اسپانیا در خاطراتش به ارگ تهران اشاره می‌کند. او در میانه سفرش به دربار پادشاه تیموری در سمرقند، یک روزی مهمان بابا شیخ، نماینده حکومت در تهران بوده‌است. خانه بابا شیخ بهمراه مهمانسرای کنارش اولین‌ عمارت‌های حاکمین تهران در محل ارگ بوده‌؛ محل قرارگیری خانه‌باغ بابا شیخ محدوده میان خیابان داور و امتداد خیابان باب‌همایون بوده‌.

حدود دویست سال بعد، پیِترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی به همراه شاه‌عباس یکم صفوی از محدوده ارگ دیدن کرده و در سفرنامه‌اش به چنارستانی با درختان چنار ۲۰۰ ۳۰۰ ساله در این محل اشاره می‌کند. در همین زمان شاه‌عباس بزرگ چهارباغی با دیوار کاهگلی در محدوده ارگ ساخته می‌شود. این چهارباغ از شمال به میدان توپخانه امروزی، از شرق به خیابان ناصرخسرو، از غرب به خیابان خیام و از جنوب به خیابان ۱۵ خرداد می‌رسیده است؛ بدین ترتیب حدود ارگ این گونه پیرامون بناهای تیموری مشخص می‌گردد؛ دربِ باغ در جنوب آن در مرز میان باغ با شهر ساخته می‌شود؛ محل قرارگیری درب حدود سبزه‌میدان امروزی بوده است.

در زمان شاه‌عباس بزرگ عمارتی در محدوده باغ ساخته نمی‌شود و نماینده‌اش در تهران از همان عمارت‌های قدیمی تیموری استفاده می‌کند. اولین قصر سلطنتی در زمان شاه‌سلیمان صفوی در این محدوده، حدود ۴۰۰ سال پیش ساخته شد. درباره این عمارت دو روایت موجود است؛ ۱.از این عمارت چیزی باقی نمانده؛ ۲.این عمارت همان تالار الماس است که در زمان فتحعلی‌شاه بازپیرایی شده است.

کریمخان زند حدود ۲۶۰ سال پیش پادشاهی‌اش را در تهران آغاز کرد؛ این اتفاق در دیوانخانه قدیم (عمارت شاه‌سلیمان) افتاد. او اطراف دیوانخانه شاه‌سلیمان بناهایی ساخته و خندق عمیقی به دور باغ حفر می‌کند؛ قصر سلطنتی، دیوانخانه دارالاماره، باغ دیوانخانه و حرمخانه. دیوانخانه، ایوان تخت مرمر امروزی است و حرمخانه، خلوت کریمخانی؛ در صورت درستی روایت از بین رفتن عمارت شاه‌سلیمان، قدیمی‌ترین بناهای موجود، همین دو عمارت هستند که در دوران قاجار تغییراتی در آن‌ها داده شده است. همچنین او درب جدیدی برای محوطه دارالاماره در محل درب ورودی امروزی کاخ (سردر عالی‌قاپو) و شمال میدان ارگ می‌سازد؛ به علت حفر خندق در محل درب قدیم سبزه‌میدان، پلی چوبی بر روی خندق می‌گذارند که به «دروازه تخته‌پل» معروف می‌شود.

هنگامی که بنیانگذار سلسله قاجار، کریمخان زند آخرین پادشاه سلسله زند را شکست داد و به قدرت رسید، تهران به عنوان پایتخت او انتخاب شد. در نتیجه اهمیت ارگ بسیار بیشتر از قبل شد. آقا‌محمد‌خان در سال ۱۱۷۵ خورشیدی (حدود ۲۳۰ سال پیش) تاجگذاری کرد تا به طور رسمی دوره قاجار آغاز شود. از آن زمان کاخ گلستان محل اقامت خانواده‌های سلطنتی قاجار شد. بیشتر ساخت‌وسازها در مجموعه گلستان در ۱۰ سال اول حکومت فتحعلی‌شاه و دوران ناصرالدین‌شاه رخ داد.

ناصرالدین‌شاه اولین پادشاه ایرانی بود که به اروپا سفر کرد و تحت تأثیر هنر و معماری اروپایی قرار گرفت. از این رو برخی از قسمت‌های کاخ به دستور وی به سبک اروپایی بازسازی شدند. هفت پادشاه قاجار همه در این کاخ سکونت داشتند. همچنین وجه تسمیه این کاخ برطبق فرضیات از باغ‌های مملوء از درختان چنار و سرو گرفته شده است که در زمان خودش به مانند یک گلستان آباد و سرسبز خودنمایی می‌کرد.

در دوران پهلوی، آخرین سلسله سلطنتی ایران، کاخ گلستان تنها میزبان مراسم مهمی مانند تاجگذاری اولین پادشاه پهلوی و پسرش محمد‌رضا بود. خاندان پهلوی از کاخ برای سکونت استفاده نمی‌کردند. متاسفانه بیشترین تغییرات و خرابی در این دوران در مجموعه ارگ سلطنتی قاجار اتفاق افتاد؛ در دوران رضاشاه قسمت‌های اندرونی در شمال مجموعه به کل خراب شده و ساختمان‌های وزرات دارایی به جای آن ساخته شد؛ همچنین در دوران محمدرضاشاه تکیه دولت که چندسالی مخروبه مانده بود؛ خراب شده و ساختمان بانک ملی به جای آن ساخته شد.

چند سال پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی، این مجموعه به موزه تبدیل شد و در معرض دید عموم قرار گرفت. در این دوره بازسازی‌های زیادی در مجموعه انجام گرفت و بسیاری از تیرک‌های چوبی عمارت‌ها با تیرهای فلزی تعویض شد. سال ۱۳۸۶ هجری شمسی کاخ گلستان به میراث یونسکو اضافه شد. اکنون این کاخ به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران و به ویژه پایتخت کشور شناخته می‌شود.

رویدادهای مهم تاریخی در کاخ گلستان

رویداد	تاریخ (شمسی)
تاجگذاری آقا محمد خان قاجار	۱۱۷۵
تاجگذاری فتحعلی شاه قاجار	۱۱۷۷
تاجگذاری محمدشاه قاجار	۱۲۱۳
تاجگذاری ناصرالدین شاه قاجار	۱۲۲۷
تاجگذاری مظفرالدین شاه قاجار	۱۲۷۵
تاجگذاری احمدشاه قاجار	۱۲۸۸
گشایش مجلس یکم	۱۲۸۵
برپایی مجلس موسسان	۱۳۰۴
اولین جلوس پهلوی اول	۱۳۰۴
تاجگذاری پهلوی اول	۱۳۰۵
تاجگذاری پهلوی دوم	۱۳۴۶

سبک معماری کاخ گلستان

کاخ گلستان نمونه‌ای از دستاوردهای معماری و هنری دوران قاجار از جمله ورود نقوش و سبک‌های اروپایی به هنرهای ایرانی است. این مجموعه نه تنها به عنوان پایگاه حکومتی شاهان قاجاریه مورد استفاده قرار می‌گرفت بلکه به عنوان یک مجتمع تفریحی، مسکونی و مرکز تولیدات هنری در قرن نوزدهم عمل می‌کرد.

کاخ گلستان گواه منحصر به فرد و غنی از زبان معماری و هنر تزیینی دوران قاجار است که بیشتر در میراث ناصرالدین‌شاه نمایان می‌شود. این الهامات هنری با منشأ اروپایی به عنوان اولین بازنمودهای سبک اروپایی‌ایرانی منعکس می‌شوند که در اواخر قرن نوزدهم و بیستم به مشخصه اصلی هنر و معماری ایرانی تبدیل شده بود. به این ترتیب، بخش‌هایی از مجموعه کاخ را می‌توان خاستگاه جنبش هنری مدرن ایران دانست.

سبک معماری کاخ گلستان از سه عامل زیر تاثیر گرفته است:

• کاخ گلستان نمونه مهمی از تلفیق هنر و معماری ایرانی با سبک‌ها و نقوش اروپایی و اقتباس از فناوری‌های نوین اروپایی در ساخت بنا مانند استفاده از چدن برای تحمل بار است. به این ترتیب کاخ گلستان را می‌توان نمونه‌ای استثنایی از ترکیب هنر شرق و غرب در چیدمان معماری و فناوری ساختمان دانست.

• کاخ گلستان کامل‌ترین اثر هنری و معماری دوره قاجاریه است و گواه مرکز قدرت و هنر آن زمان است. به خوبی می‌توان عناصر معماری فرانسوی و انگلیسی را در بخش‌های از نمای بیرونی و داخلی کاخ مشاهده کرد. از این رو، این کاخ به عنوان یک نمونه بی‌همتا از تفکرات پادشاهان قاجاری است.

• کاخ گلستان نمونه بارز هنر و معماری در دوره‌ای خاص در تاریخ ایران است. این دوره که در سراسر قرن نوزدهم گسترش پیدا کرده؛ نشان دهنده که ورود جامعه به عصر مدرن است. مدرنیزاسیون کشور از این دوره شروع می‌شود که در دل آن تبادلات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی وجود دارند.

کاشی کاری کاخ گلستان

علاوه بر زیبایی کاخ‌ها و موزه‌های مجموعه گلستان، چیزی که در بدو ورود شما را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ کاشی‌کاری خیره‌کننده دیوارها است. در دوره قاجار به دلیل علاقه زیاد شاهان و هنرمندان دربار قاجار به مفاهیم غربی و ارتباط روزافزون با دنیای غرب، گرایش به هنر غربی در همه زمینه‌ها و همچنین کاشی‌کاری دیده می‌شود.

در کاشی‌کاری مجموعه کاخ گلستان نوعی دوگانگی در طرح‌ها و مضامین به چشم می‌خورد. از یک سو گرایش به نقوش سنتی و اصیل ایرانی و از سوی دیگر جدایی و فاصله گرفتن از آن و گرایش به سبک‌های هنری غربی یا زمینه مدرنیته است. به این سبک کاشی‌کاری «هفت‌رنگ» می‌گویند. اجرای این کاشی‌کاری به زمان و هزینه کمتری نسبت به کاشی‌کاری معرق نیاز دارد.

کلام آخر

کاخ گلستان در قلب تاریخی شهر تهران واقع شده است. این مجموعه کاخ یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌های تهران است که در ابتدا در زمان صفویه بنا گشت. در قرن نوزدهم، زمانی که مجموعه کاخ به عنوان شاه‌نشین و مقر قدرت توسط خاندان حاکم قاجار انتخاب شد؛ بارزترین ویژگی‌های خود را دریافت کرد. این بنا از چندین تالار تشکیل شده است که تمامی قسمت‌های آن در یک باغ بزرگ و فوق العاده پراکنده شده‌اند.

نکته جالب در سبک طراحی کاخ گلستان این است که این بنا ترکیبی از معماری غربی و شرقی است. از یک سو ایران در زمان ساخت کاخ گلستان در شرایط سیاسی متاثر از معماری اروپایی قرار داشت؛ از سوی دیگر، هر قسمت از کاخ به دستور پادشاه دیگری ساخته شد و در عصر کنونی به شیوه‌ای خاص مرمرت شد. معماری منحصر به فرد، تالارهای باشکوه، باغی خیره کننده و بسیاری دیگر از ویژگی‌های این مجموعه می‌تواند تجربه‌ای خاص را برای شما رقم بزند.

آلبوم تصاویر

سوالات متداول