‌خیابان لاله‌زار؛ قطب فرهنگی دیروز تهران

خیابان لاله‌زار برای کسانی که می‌خواهند با گذشته تهران آشنا شوند، نقطه شروع خوبی است. خیابانی که روزگاری به «شانزلیزه» تهران شهرت داشته است. خیابان لاله‎‌زار تاریخی طولانی و شنیدنی دارد؛ از سینماها، کافه‌ها و مراکز فرهنگی دیگر گرفته تا روزگار کنونی که بورس لوستر فروشی و لوازم برقی است. در این مقاله تهرانیکا به تهران قدیم سفر ‌می‌کنیم و به خیابان قدیمی لاله‌زار می‌رویم تا با تاریخ این خیابان آشنا شویم.

معرفی خیابان لاله‌زار

حدود نیم‌قرن پیش، خیابان شمالی‌جنوبی لاله‌زار به عنوان قطب فرهنگی پایتخت شناخته می‌شد. تمام کافه‌های معروف، سالن‌های تئاتر و سینماهای پایتخت در این خیابان قرار داشتند که هویت فرهنگی پایتخت را شکل می‌دادند. لاله‌زار در دوران اوج خود، بیش از ۱۸ سینما و شش سالن تئاتر داشت. برخی از مشهورترین هنرمندان ایرانی در عرصه سینما، تئاتر و موسیقی با اجرای برنامه‌های متعددی در سالن‌های لاله‌‌زار به شهرت رسیدند.

پس از تاسیس این خیابان به دستور ناصرالدین‌‌شاه قاجار بسیاری از رجال سیاسی مشهور ایران در خیابان زیبای لاله‌زار ساکن شدند. با تمام این اوصاف لاله‌زار را می‌توانیم خیابانی تاریخی‌فرهنگی بنامیم که به مرور زمان تبدیل به یکی از بازارهای اصلی پایتخت شده است.

امروزه، این خیابان مملو از فروشگاه‌های لوازم روشنایی و برقی است؛ خیابانی پر زرق و برق که به تدریج هویت فرهنگی خود را از دست داده‌است. با این حال، هنوز بقایایی از بافت قدیمی لاله‌زار در گوشه و کنار آن وجود دارد که کمک می‌کند نگاهی اجمالی به گذشته این خیابان قدیمی داشته باشیم. خیابان لاله‌زار به دو قسمت تقسیم شده است که شامل لاله‌زار و لاله‌زار نو می‌شود. قسمت جنوبی خیابان که حد فاصل میدان توپخانه تا خیابان جمهوری قرار دارد، قسمت قدیمی‌تر و اصلی خیابان لاله‌زار است. حد فاصل خیابان جمهوری تا خیابان انقلاب نیز لاله‌زار نو قرار دارد که بعدها ساخته شد.

وقتی به این خیابان می‌رسید، تمام تصاویری که از گذشته لاله‌زار در سر دارید، واژگون می‌شود. هیچ‌یک از کافه‌‌های قدیمی را دیگر در این خیابان نمی‌بینید و فقط آثاری از تئاترها و سینماها را می‌بینید که ساختمان همگی آنها حالا متروک شده‌اند. در سطح خیابان تا چشم کار می‌کند لوستر ‌فروشی و فروشگاه‌های لوازم برقی است. بالای مغازه‌ها، ساختمان‌های متروکه، پنجره‌های شکسته و بالکن‌های زیبای قدیمی را خواهید دید. این لاله‌زار کمترین شباهت را به گذشته خود دارد.

لاله‌زار به عنوان بزرگترین قبرستان تئاتر و سینمای جهان، بیست و چند سینما و تئاتر را در خود جای داده‌است که از معروف‌ترین آنها می‌توانیم به رکس، کریستال، ایران، رودکی، لاله، نادر، مایاک و مترو، البرز، تئاتر دهقان، تئاتر نصر اشاره کنیم. پیدا کردن سالن این سینماها و تئاترها چالش بزرگی است. ناگفته نماند که اگر به سینما کورش در اتوبان ستاری در غرب تهران بروید، هر یک از ۱۴ سالن مدرن آن به نام یکی از سینماهای لاله‌زار نام‌گذاری شده‌اند. اما اگرچه لاله‌زار امروزی تنها پوسته‌ای از خود سابقش است اما جذابیت آن غیرقابل انکار ‌است.

دیدنی‌های خیابان لاله‌زار

خانه حسن پیرنیا (مشیرالدوله)

حسن پیرنیا از سرشناس‌ترین سیاستمدارن گذشته ایران همیشه مورد توجه اهالی فرهنگ و سیاست بوده است. خانه این سیاستمدار قدیمی در لاله‌زار نو، کوچه پیرنیا قرار دارد و امروزه از آن به عنوان مرکز طب اسلامی استفاده می‌شود. خانه‌ای که نخستین متن قانون مشروطه ایران، نخستین کتاب تاریخ ایران باستان، نخستین قانون مدون حقوق بین‌المللی به زبان فارسی در آن نوشته شده‌است و روزگاری محل رفت و آمد رجال و سیاستمدارن و اهالی فرهنگ بوده است.

عمارت مشیرالدوله یا خانه پیرنیا یکی از عمارت‌های بسیار زیبا و تاریخی پایتخت است که با نمای آجری از دوران قاجار تا به امروز برجای مانده است. مرحوم  پیرنیا وصیت کرده بود تا این خانه زایشگاه یا بیمارستان شود، اما این وصیت هیچگاه عملی نشد. این عمارت زیبا در سال ۱۳۵۷ توسط وارثان به بیمارستان شهید اکبرآبادی (بیمارستان فرح) و وزارت بهداشت اهدا شد. در حال حاضر خانه پیرنیا در اختیار دانشگاه علوم پزشکی قرار دارد.

کافه پارس

کافه پارس واقع در تقاطع خیابان‌های لاله‌زار و جمهوری از کافه‌های مدرن و قدیمی تهران بود که در حدود سال ۱۳۰۹ خورشیدی تاسیس شد. اطلاعات دقیق و مشخصی درباره مالک و سازنده آن نیست. برخی منابع معماری آن را به معمار مشهور، «نیکلای مارکوف» نسبت می‌دهند اما در این مورد نمی‌توان به طور دقیق نظر داد.

کافه پارس لاله‌زار عمارتی دو طبقه بود شامل فضایی به شکل آلاچیق، سقف گنبدی و ستون‌های زیبا. طبقه اول در اختیار عکاسخانه مشهور «رامبراند» بود و طبقه دوم به کافه پارس تعلق داشت و با الگوبرداری از برنامه‌های هنری کافه‌های پاریسی فعالیت می‌کرد. کافه پارس به غیر از سرو نوشیدنی، امکاناتی مانند نمایش فیلم صامت، رقص باله، حرکاتی نمایشی و آکروباتیک بازی (بیرون از کافه) را در اختیار عموم مردم قرار می‌داد.

در اواخر دهه سی طبقه سومی به ۲ طبقه کافه اضافه شد و از آن پس کافه پارس به هتل تغییر کاربری داد و ابتدا با نام «هتل نیویورک» و کمی بعد با نام «هتل لاله‌زار» به فعالیت خود ادامه داد. در دهه شصت خورشیدی این عمارت تاریخی به صنف خیاطان و لباس‌فروشان واگذار شد.

سینما کریستال

«سینما کریستال» واقع در لاله‌زار نو از سالن‌های مدرن سینما در ابتدای دوره پهلوی دوم بود. این سینما با ظرفیت ۶۶۰ نفر نخستین سینمای ایران بود که به سیستم پخش صدای دالبی مجهز شده بود. سینما کریستال در سال ۱۳۲۴ خورشیدی افتتاح شد و پس از انقلاب اسلامی تعطیل شد.

گراند هتل

شاید هیچکدام از ساختمان‌های لاله‌زار به اندازه «گراند هتل» مشهور نباشند. گراند هتل نخستین هتلی بود که برای اقامت مسافران در تهران احداث شد. نخستین هتل مدرن ایران که اکنون انبار کالاهای برقی است! این هتل توسط مهاجر قفقازی به نام «باقراُف» ساخته شد. زمینی که باقراف در آن گراند هتل را ساخت، متعلق به «تاج‌الدوله طاووس‌خانم» یکی از زنان محبوب فتحعلی‌شاه بود (تخت طاووس به نام اوست). او بعد از این که زمین را خریداری کرد، در آن هتلی سه طبقه ساخت. این هتل محل اقامت سفیران، افراد دولتی و همچنین جایی برای نمایش فیلم بود. سالن نمایش هتل، «تئاتر نصر» نام گرفت.

گراند هتل قدیمی‌ترین هتل تهران به شیوه نوین و غربی بود که دیرینگی آن به اواخر دوران قاجاریه بازمی‌گردد. گراند هتل در زمان خود شهرت زیادی داشت اما در زمان پهلوی دوم از رونق آن کاسته شد و نسل امروزی بیشتر آن را به دلیل سریال هزاردستان می‌شناسند. هتلی مخروبه که سالن نمایش‌اش روزگاری محل رفت و آمد هنرمندان مشهوری همچون «میرزاده عشقی»، «قمرالملوک وزیری» و «عارف قزوینی» بوده است.

سینما البرز

این سینما در ابتدا با نام سینما ایران فعالیت خود را آغاز کرد و در دهه سی خورشیدی نامش به «سینما البرز» تغییر کرد. سینما البرز زمانی متعلق به کشتی گیر خوشنام «محمد خادم» بود و به همین دلیل محل رفت و آمد کشتی‌گیرانی نظیر «جهان‌پهلوان تختی» و «حبیب‌الله بلور» بوده است. این سینما پیش از انقلاب مخصوص نمایش فیلم‌های خارجی بود و پس از انقلاب فیلم‌های «جمشید هاشم‌پور» را نمایش می‌داد و در سال ۱۳۸۱ برای همیشه تعطیل شد.

تئاتر دهقان

«سالن تابستانی تئاتر تهران» نخستین نام «تئاتر دهقان» بود که پس از قتل «احمد دهقان» به نام او نامگذاری شد. این سالن در خیابان لاله‌زار در انتهای کوچه دهقان قرار دارد. تئاتر دهقان یکی از نخستین سالن‌های نمایش در ایران است که به سیستم خنک‌کننده هوا مجهز شد. این سالن با ظرفیت حدودا ۴۰۰ نفر به نمایش‌های کمدی اختصاص داشت. فعالیت تئاتر دهقان تا سال‌های نخست دهه ۶۰ شمسی ادامه داشت و از آن پس کم‌کم تعطیل شد.

سینما متروپل (رودکی)

متروپل از موفق‌ترین سالن‌های نمایش فیلمِ پیش از انقلاب بود. ساختمان این سینما توسط معمار برجسته ایرانی‌ارمنی، «وارطان هوانسیان» طراحی شده است. سینما متروپل در سال ۱۳۲۵ با نمایش فیلم «نگهبان مبارز» کار خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۸۷ برای همیشه تعطیل شد. بخشی از فیلم «متروپل» ساخته «مسعود کیمیایی» در این سینما فیلمبرداری شده است.

چاپخانه فاروس

«چاپخانه فاروس» از چاپخانه‌های قدیمی چاپ سربی در ایران است که در سال ۱۲۷۴ یا ۱۲۷۸ شمسی توسط عده‌ای از ارامنه تهران با مدیریت «وارطان لئون» تاسیس شد. در مدت زمان کمی چاپخانه فاروس به شهرت و اعتبار زیادی رسید. در این چاپخانه نشریات معتبری مانند حبل‌المتین، تشویق، انجمن اصناف، بامداد، تمدن، تیاتر، ایران نو، شرق، برق، جنوب، سروش، ستاره ایران، فره‌وهر، حلاج، نوبهار، شهاب، سیاست اسلامی، قانون و بسیاری از مجلات مانند بهار، نظمیه، الادب، اصول تعلیم، عالم نسوان، صحیه و امور خیریه، وفا، جوانان، فلاحت، دواسازی عصر حاضر و… به چاپ می‌رسید. محل چاپخانه فاروس نبش کوچه بهار (مهندس‌السلطان/شهید ترابی گودرزی) لاله‌زار قرار داشت.

طبقه دوم چاپخانه مدتی سالن نمایش بود که «مهدی روسی‌خان» آنرا بنا نهاد و در برخی از روزهای هفته جلسات ادبی و فرهنگی در آن برگزار می‌شد. مالکیت این چاپخانه در دهه چهل به «اسماعیل جواهرمنش» واگذار شد و تا امروز توسط فرزندان او در خیابان لاله‌زار نو اداره می‌شود.

سینما ایران

«سینما ایران» نام دومین سینمای تهران است که آن را «آرنولد یاکوبسون» و «الکساندر لوین» در سال ۱۳۰۶ در محل فعلی سینما البرز تاسیس کردند. این سالن بعد از سالن سینمای گراند هتل دومین سالن دائمی سینما در تهران بود که بعدها توسط یک زوج دکتر خریداری و به محل کنونی آن در لاله‌زار منتقل می‌شود. سینما ایران در زمان خود لوکس‌ترین سینمای ایران بود.

«راج کاپور» هنرمند سرشناس هندی وقتی برای نمایش فیلم «آقای ۴۲۰» به تهران آمد، نمایش فیلم خود را سالن سینمای ایران افتتاح کرد. سینمایی که برای نمایش فیلم‌ها در تابستان سالن اختصاصی شامل یک باغچه سرسبز داشت و پاتوق آنهایی بود که به اصطلاح دستشان به دهانشان می‌رسید. سینما ایران پس از انقلاب به بنیاد مستضعفان واگذار شد. در سال ۱۳۷۰ این سینما برای همیشه تعطیل شد.

خانه اتحادیه

خانه اتحادیه که به خانه امین‌السلطان و خانه دائی‌جان ناپلئون هم شهرت دارد، عمارتی به سبک اوایل قرن بیستم است که در آن سریال دایی‌جان ناپلئون در دهه ۵۰ (بر اساس کتابی از ایرج پزشکزاد) فیلمبرداری شده. خانه‌ای تاریخی که ابتدا متعلق به خانواده امین‌السلطان و سپس بازرگان و صراف سرشناس تبریزی حاج‌رحیم اتحادیه بود و امروز در اختیار شهرداری تهران است و می‌توانید به عنوان خانه طهران از آن بازدید کنید. مقاله خانه اتحادیه

کافه آیبتا

درست در روبروی کافه پارس، کافه «آیبتا» قرار داشت. این کافه متعلق به زنی روسی به نام آیبتا بود. او از انقلاب ۱۹۱۷ میلادی روسیه گریخته بود و پس از سال‌ها آوارگی در دوران جنگ جهانی اول از تهران سر درآورد. شهرت این کافه به دلیل گرفتن فال از سوی آیبتا بود. او مشتریان زیادی در کافه داشت که اکثر آنها برای گرفتن فال به نزدش می‌آمدند. همچنین این کافه پاتوق روشنفکران و هنرمندان آن زمان بود. از شناخته شده‌ترین مشتریان کافه آیبتا، «ملک‌الشعرای بهار» بود که با دوستانش در کافه به بحث و گفتگو می‌نشست.

کافه رُز نوار

در قسمت دیگری از خیابان لاله‌زار، کافه « رُز نوار» قرار داشت. این کافه محل اصلی گردهمایی روشنفکران نویسندگان عصر مانند صادق هدایت، بزرگ علوی، مسعود فرزاد و مجتبی مینوی بود. این کافه نیز به مانند دیگر کافه‌های لاله‌زار از درآمیختگی سنت‌های ایرانی و اروپایی ساخته شده است. کافه رُز نوار را باید محل اصلی نوگرایی و اندیشه‌ورزی در تهران قدیم دانست. همچنین مردم عادی در این کافه به خوردن انواع نوشیدنی مشغول می‌شدند.

خانه معین‌التجار بوشهری

خانه معین‌التجار بوشهری از خانه‌های تاریخی دوران قاجاریه است که روزگاری به «معین‌التجار بوشهری» نماینده تجار و نماینده مردم بوشهر در مجلس اول و سوم شورای ملی تعلق داشت. این خانه به دلیل فرسودگی در خطر نابودی است. کاربری این خانه در دهه ۵۰ از مسکونی به نظامی تغییر کرد و به عنوان اداره مبازره با مواد مخدر و سپس شهربانی تهران استفاده می‎‌شد. اکنون این خانه متعلق به بنیاد تعاون ناجا است. این خانه در کوچه بوشهری در لاله‌زار جنوبی واقع شده و بازدید عمومی ندارد.

سینما رکس (لاله)

«سینما لاله» با نام پیشین «سینما رکس» یکی از سینماهای مخروبه لاله‌زار است که روزگاری به  «قدرت‌الله رشیدیان» و «سیف‌الله رشیدیان» تعلق داشت. سینما رکس کار خود را با نمایش فیلم «جایی تو را خواهم یافت» در روز ۱ مهر ۱۳۲۴ آغاز کرد. این سینما هم بعد از انقلاب اسلامی ۵۷ به بنیاد مستضعفان واگذار شد و نامش از رکس به لاله تغییر یافت. در سال ۱۳۷۲ این سینما نیز برای همیشه تعطیل شد.

سینما نادر

«سینما نادر» واقع در کوچه ملی (باربد) یکی دیگر از سینماهای مشهور تهران بود. این سینما در سال ۱۳۱۲ با نام «رویال» آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۴۲ بعد از آنکه توسط «ناصر مجد بیگدلی» خریداری شد به نام سینما نادر نامگذاری گردید. این سینما تا سال ۱۳۸۸ فعالیت داشت و پس از آن برای همیشه تعطیل شد. در بالای این سینما قسمتی وجود داشت که روزگاری هنرمندان سرشناسی همچون «ساموئل خاچیکیان»، «خسرو پرویزی» و «صابر رهبر» دفتر کار داشتند. همچنین جالب است بدانید که در این قسمت، فیلم‌هایی همچون شبح کژدم، شکار خاموش، لنگرگاه، ویزا، حادثه نیز فیلمبرداری شده‌اند.

تئاتر نصر

«تئاتر نصر» که به نام‌های دیگر همچون «تماشاخانه نصر» و «تئاتر تهران» نیز شناخته می‌شود از قدیمی‌ترین سالن‌های تئاتر در ایران است که دیرینگی آن به اواخر دوران قاجاریه می‌رسد. تئاتر نصر با همت «سید علی نصر»، معاون وقت وزارت پیشه و هنر در قسمتی از ساختمان گراند هتل تاسیس شد. در زمان پهلوی دوم این تماشاخانه از رونق افتاد و پس از انقلاب اسلامی تا مد‌ت‌ها تعطیل ماند و سرانجام در سال ۱۳۸۱ این تماشاخانه برای همیشه تعطیل شد.

سینما مایاک (مرجان)

«سینما مایاک» در سال ۱۳۰۸ خورشیدی افتتاح شد. از قدیمی‌ترین سالن‌های سینمای ایران بود که فیلم دختر لر، نخستین فیلم ناطق ایران برای نخستین بار در آن به نمایش درآمد.

پاساژ رزاق‌منش

پاساژ رزاق‌منش یکی از پاساژهای لوکس تهران است که در بین سال‌های ۱۳۱۰-۱۳۱۲ در خیابان لاله‌زار ساخته شد. یکی از نماد‌های مدرنتیه در تهران که در ساخت گنبد شیشه‌ای آن از مرکز خرید کریستال پالاس لندن الهام گرفته شد. این گنبد شیشه‌ای زیبا در سال ۱۳۹۲ در هنگام مرمت ساختمان از میان رفت.

کلاسهای دانسینگ، کافه موزیکال، کلاس‌های موسیقی «کلنل علی‌نقی وزیری» و دفتر مجله فکاهی آشفته در کنار سایر فروشگاه‌ها در این پاساژ قدیمی فعالیت داشتند. امروزه این پاساژ مانند دیگر اماکن تجاری لاله‌زار محلی است برای فروش انواع لوازم برقی. ساختمانی که رو به زوال و نابودی می‌رود.

تئاتر پارس

تئاتر پارس یا تئاتر فرهنگ توسط «عبدالحسین نوشین» و همسرش «لرتا هایراپتیان» در سال ۱۳۲۳ تاسیس شد. این سالن تئاتر از قدیمی‌ترین مراکز هنر نمایشی در ایران بود که پس از مدت‌ها فعالیت در سال ۱۳۸۸ برای همیشه تعطیل شد.

کوچه‌های خاطره‌انگیز لاله‌زار

کوچه برلن

«کوچه برلن» کوچه‌ای قدیمی و تاریخی بین خیابان‌های لاله‌زار و فردوسی است. این کوچه از دیرباز یکی از بورس‌های مشهور پوشاک در تهران بوده است. این کوچه به دلیل مجاورت با سفارت آلمان به نام کوچه برلن نامگذاری شده و سرتاسر آن پر است از مغازه‌هایی که در زمینه فروش انواع لباس و پارچه فعالیت دارند.

کوچه مهران

«کوچه مهران» دقیقا روبروی کوچه برلن بین خیابان‌های لاله‌زار و سعدی جنوبی قرار دارد. کوچه مهران را به نام کوچه چتری لاله‌زار نیز می‌شناسند. کوچه مهران در واقع جفت کوچه برلن است که فروشگاه‌های آن در زمینه فروش انواع پوشاک مردانه، بچه‌گانه، شال و روسری زنانه، لباس مجلسی زنانه، تزئینات مراسم عقد و عروسی و… فعالیت دارند.

کوچه ملی

«کوچه ملی» که نام کنونی آن «باربد» است از کوچه‌های قدیمی تهران بین خیابان‌های فردوسی و لاله‌زار است. این کوچه به دلیل قرار گرفتن ۶ سالن سینما (شهرزاد، متروپل، جهان، نادر، اطلس و فردوسی) از پاتوق‌های فرهنگی تهران در روزگار گذشته به شمار می‌آمد. همچنین گراند هتل در نبش این کوچه قرار داشت و تمامی این عوامل سبب شده‌اند تا کوچه ملی یکی از پرخاطره‌ترین کوچه‌ها برای ساکنان شهر تهران بشود. هنوز هم عده‌ای زیادی از مشتاقان تاریخ و فرهنگ به این کوچه می‌روند تا خاطرات گذشته را بازیابند.

شکم‌گردی در لاله‌زار

کافه ایوان

کافه ایوان یکی از کافه‌های خوب و دنج تهران است که در طبقه آخر پاساژ مرجانِ خیابان منوچهری قرار دارد. یکی از درهای کافه ایوان در خیابان لاله‌زار است. انواع غذا و نوشیدنی‌های سرد و گرم منوی کافه ایوان را تشکیل می‌دهند. این کافه مشرف به عمارت تاریخی مشیرالدوله است و از داخل این کافه می‌توانید این عمارت تاریخی را نیز مشاهده کنید. مقاله کافه ایوان

اغذیه پاک

اغذیه پاک ساندویچی کوچکی است که در لاله‌زار نو، دقیقا روبروی هتل مرکزی قرار دارد. ساندویچ‌های ارزان‌قیمت با طعم قدیمی منوی اغذیه پاک را تشکیل می‌دهند.

سفره‌خانه شب‌های لاله‌زار

سفره‌خانه شب‌های لاله‌زار واقع در تقاطع خیابان لاله‌زار و انقلاب رستورانی سنتی است که می‌توانید انواع غذاهای اصیل ایرانی مانند دیزی و کباب را در آن میل کنید. رستورانی خوب و با کیفیت که از بهداشت خوبی نیز برخوردار است.

رستوران هتل مرکزی

رستوران هتل مرکزی در لاله‌زار نو قرار دارد. انواع غذاهای ایرانی و فست‌فودی منوی رستوران هتل مرکزی را تشکیل می‌دهند. قیمت مناسب، محیط بهداشتی، فضای رستوران و آشپزخانه از جمله دلایلی است که می‌تواند شما را برای مراجعه به این رستوران مجاب کند.

رستوران هتل سعدی

رستوران هتل سعدی واقع در لاله‌زار جنوبی یکی دیگر از رستوران‌هایی است که در زمان گشت و گذار در خیابان لاله‌زار می‌توانید به آن مراجعه کنید. انواع غذاهای ایرانی منوی رستوران هتل سعدی را شامل می‌شوند.

رستوران طریقت

رستوران طریقت واقع در خیابان لاله‌زار نو روبروی سینمای رودکی رستورانی است با فضا و غذاهای سنتی. این رستوران از قدیمی‌ترین رستوران‌های لاله‌زار است و غذاهای‌اش طعم و کیفیت خوبی دارند.

هتل‌های خیابان لاله‌زار

هتل مرکزی ایران

هتل مرکزی از هتل‌های قدیمی تهران است که در سال ۱۳۱۲ با نام هتل سانترال افتتاح شد. بنای هتل در سال ۱۳۸۶ مرمت و بازسازی شده است. هتلی ۲ ستاره در ۲ طبقه که در خیابان لاله‌زار نو قرار دارد.

هتل سعدی

قدمت هتل سعدی به سال ۱۳۵۶ بازمی‌گردد. هتلی دو طبقه و ۲ ستاره با ۳۲ اتاق.

تاریخچه خیابان لاله‌زار

خیابان لاله‌زار در اواخر قرن نوزدهم به دستور ناصرالدین‌شاه ساخته شد. این شاه قجری که به تازگی از سفر به اروپا بازگشته بود، می‌خواست تهران خیابانی به زیبایی شانزه‌لیزه پاریس داشته باشد. سپس این خیابان به اولین خیابان مدرن و مستقیم تهران تبدیل شد. در ادامه به تاریخ پر فراز و نشیب خیابان لاله‌زار نگاهی می‌کنیم.

دوره قاجار؛ شانزلیزه تهران

نام لاله‌زار از باغی قدیمی به همین نام گرفته شده است که به دستور «فتحعلی‌شاه قاجار» ساخته شد. این باغ آباد در خارج از حصار شهر تهران قرار داشت و به عنوان استراحتگاه تابستانی شاه، اعیان و سفرای خارجی کاربری داشت.

در دوران ناصرالدین‌شاه باغ لاله‎‌زار مانند اغلب باغ‌های به جا مانده از دوران فتحعلی‌شاه از اعتبار افتاد. در اواسط دهه ۱۲۳۰ شمسی، جمعیت تهران رشد سریعی کرد. به همین دلیل در سال ۱۲۴۶ شمسی ناصرالدین‌شاه تصمیم گرفت دیوارهای قدیمی شهر را که بازمانده دوره صفویه بود خراب کند تا شهر تهران را از چهار طرف توسعه دهد.

پس از گسترش تهران، باغ لاله‌زار باغی نیمه عمومی در داخل شهر شد. در همین زمان به فرمان ناصرالدین‌شاه زمین‌های لاله‌زار به فروش رفت. اشراف و ثروتمندان و رجال مشهور ایرانی شروع به ساخت خانه‌های زیبای خود در این نقطه از شهر کردند و بسیاری از سفارتخانه‌های خارجی به این محله نقل مکان کردند. خانه مخبرالدوله، خانه امین‌السلطان (باغ اتحادیه)، خانه کُنت دومونت فرت و باغ ظهیرالدوله از جمله مشهورترین خانه‌های عیانی لاله‌زار بودند.

اولین مرکز آموزش عالی حقوق ایران که توسط «مشیرالدوله» نخست وزیر تأسیس شد، در لاله‌زار قرار داشت. به این ترتیب لاله‌زار اولین خیابان در ایران شد که زنان اروپایی با کلاه و کفش پاشنه بلند در آن قدم زدند. بعدها هتل و بوتیک‌های مجلل در آن ظاهر شدند که کارشان فروش عطر و البسه و آخرین مُدهای پاریس بود. در آغاز قرن بیستم، مردم برای تهیه کالاهای مد روز باید به لاله‌زار می‌رفتند.

گراند هتل که نخستین هتل به سبک امروزی بود در اواخر دوره قاجار از این خیابان سربرآورد. در دوران پهلوی اول نخستین سالن‌های سینمای ایران مانند سینما ایران، سینما مایاک و سالن سینمای گراند هتل در این خیابان تاسیس شدند. تئاتر نصر یکی از نخستین تئاترهای مدرن ایران نیز در این خیابان کارش را آغاز کرد. کافه‌ها و سالن‌های سینما و تئائر بیشتری با گذر زمان در لاله‌زار متولد شدند تا نام لاله‌زار را با فرهنگ مدرن امروزی گره بزنند.

دوره پهلوی؛ خیابان سینما و فرهنگ

در دوران پهلوی اول لاله‌زار کم‌کم به قطب سینما و تئاتر کشور تبدیل شد. تا دهه ۱۲۹۰ شمسی، سینماها فقط فیلم‌های خارجی را نمایش می‌دادند. اولین فیلم‌های صامت ایرانی در استودیوهای فیلمبرداری واقع در لاله‌زار تولید و در سینماهای آن اکران شد. با اشغال ایران توسط نیروهای متفقین در سال ۱۳۱۹ لاله‌زار همچنین به محلی برای کاباره‌ها و کلوپ‌های بورلسک تبدیل شد که سربازان متفقین، حامیان سخاوتمند آنها بودند. تئاترها دیگر نمایش‌های جدی نشان نمی‌دادند و کمدی‌های سبک و موزیکال را روی صحنه می‌بردند. انبوهی از فیلم‌های ارزان‌قیمت با حضور قهرمانان غیرواقعی و دختران جذاب باعث شروع ژانر فیلم فارسی در ایران شدند که محل نمایش‌ آنها در لاله‌زار تهران بود.

پس از انقلاب؛ قبرستان سالن‌های تئاتر و سینما

با رویداد انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ همه چیز تغییر کرد. چنین محتوای فرهنگی از نظر مذهبی غیراخلاقی تلقی شد؛ کاباره‌ها، بارها و کلوپ‌های رقص لاله‌زار تعطیل و فیلم‌های فارسی توقیف شدند. حالا بعد از گذشت دهه‌ها، این خیابان فرسوده با تاریخی پرحاشیه، بورس اصلی لوازم برقی تهران شده‌ و دیگر خبری از سینماها و کافه‌ها در آن نیست!

لاله‌زار، حال و هوای قدیمی خود را از دست داده‌است. این خیابان بلند حالا پر از ترافیک و موتور و کارگرانی است که با چرخ دستی کالایی را در خیابان جا‌به‌جا می‌کنند.

کلام آخر

لاله‌زار پس از بازدید ناصرالدین‌شاه قاجار از روی خیابان شانزه‌لیزه‌ پاریس ساخته شد. او قصد داشت خیابان شیک و وسیع شانزه‌لیزه را در ایران بازسازی کند. لاله‌زار اساسا در روزگار قدیم مرکز فرهنگی تهران بود که در آن اشکال مختلف هنری مانند سینما و تئاتر فعالیت اصلی خیابان را تشکیل می‌دادند. لاله‌زار با اینکه نسبت به سابق تغییرات زیادی کرده است اما کسانی مثل ما که عاشق بافت قدیمی تهران هستند، همچنان می‌توانند روح تاریخی و فرهنگی آن را احساس کنند.

برای آشنایی با مراکز تجاری خیابان لاله‌زار، مقاله راهنمای خرید از خیابان لاله‌زار را بخوانید. همچنین برای آشنایی با دیگر خیابان‌های شهر تهران، صفحه راه‌های وب‌سایت تهرانیکا را ببینید.

آلبوم تصاویر