کاخ یاقوت

در میان جنگل‌های انبوه سرخه حصار قصری وجود دارد که شبیه به هیچ قصری دیگری در تهران نیست؛ کاخ یاقوت با معماری متفاوتش، نگینی در دل منطقه ۱۳ تهران است. برای آشنایی بیشر با تاریخچه و کاربری امروزی کاخ یاقوت با تهرانیکا همراه باشید.

تاریخچه کاخ یاقوت

در دوران ناصرالدین‌شاه قصری در سرخه حصار ساخته شد که نام آن را یاقوت نهادند. سرخه حصار شکارگاه سلطنتی شاهان قاجار بود و از زمان فتحعلی‌شاه قُرق دربار بود. ناصرالدین‌شاه هم به مانند اسلافش در منطقه سرخه حصار شکار می‌کرد؛ ناصرالدین‌شاه سال ۱۲۶۲ خورشیدی برای اتراق در منطقه‌ی سرخ حصار دستور ساخت قصر یاقوت را داد؛ کاخ یاقوت را میرزا محمد خان، پیشخدمت خاصه شاه، با ۱۵ هزار تومان هزینه ساخت. شاه علاوه بر اتراق برای شکار در شکارگاه سلطنتی، مراسم معروف آش‌پزانِ جشن سالگرد پادشاهی‌اش را نیز در این کاخ برگزار می‌کرد.

این کاخ دارای دو بخش و دویست اتاق است؛ بخش حرمسرا و بخش بیرونی. بخش‌های دیگر قصر یاقوت در زمان‌های گذشته تخریب شده و امروز دیگر اثری از آنها برجای نمانده است. کارونسرا، سربازخانه و گرمابه بخش‌های از بین رفته کاخ هستند. این قصر در دوران قاجاریه دچار آتش‌سوزی شد اما آنرا بازسازی کردند.

کاخ یاقوت در دوران پهلوی

در دوران پهلوی قصر یاقوت در اختیار سازمان بیمه‌های اجتماعی گذاشته شد؛ این تصمیم با تصویب مجلس شورای ملی، در سال ۱۳۳۶ خورشیدی گرفته شد. سازمان بیمه‌های اجتماعی، بیمارستان ریوی تهران را در بنای قصر تاسیس کرد. اندکی بعد بخش‌های روانی و جراحی نیز به این بیمارستان افزوده شد. در سال ۱۳۵۵ مجموعه این بیمارستان در اختیار وزارت بهداری وقت قرار گرفت و این بیمارستان ریوی و روانی تبديل به یک بیمارستان عمومی شد.

کاخ یاقوت در دوران پس از انقلاب

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، کاربری بیمارستانی این کاخ تغییر نکرده است؛ کوشش سازمان شهرداری برای تبدیل کردن این بنا به موزه پزشکی تا به امروز (زمستان ۱۴۰۱) نتیجه‌ای نداشته و این کاخ همچنان، ساختمان اداری بیمارستان لواسانی (مرکز فوق تخصصی قلب) باقی مانده است. مسئولان بیمارستان لواسانی بنای کاخ را بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰، مرمت و بازسازی اساسی کرده‌اند.

این کاخ در فروردین‌ماه سال ۱۳۸۲ با شماره ۴۱۲۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. 

معماری قصر یاقوت

قصر یاقوت بنایی دو طبقه است. در معماری کاخ یاقوت سرخه حصار اثری از معماری شرقی و ایرانی دیده نمی‌شود. معماری این بنا تقلیدی از معماری غربی است. برخلاف توجه به تزئین فضای داخلی معماری ایرانی، در معماری غربی بیشتر توجه به تزئین بیرون بناست. در این بنا نیز تزئینات بیشتر در بیرون انجام شده. ایوانی ۲۰ ستونه در پیرامون هر دو طبقه ساخته شده است. از درون اتاق‌ها دربی برای ورود به ایوان قرار نگرفته است. در تصاویر قدیمی که از کاخ برجای مانده، حصاری در اطراف کاخ، و سازه‌ای با مناره‌های کوتاه به‌عنوان سردر ورودی دیده می‌شود؛‌ اکنون از حصار پیرامون، قسمتی کوچک بر جای مانده و از آن سازه، اثری دیده نمی‌شود. 

ضرب المثل‌های ساخته شده در کاخ یاقوت

نکته جالب درباره قصر یاقوت این است که منشاء چندین ضرب المثل در ایران است مانند «بادمجان دور قاب چین» یا «یه آشی برات بپزم که یک وجب روی آن روغن باشد»؛ احتمالا دلیل شکل گیری این ضرب المثل‌ها مراسم‌ آش‌پزان دوران ناصرالدین شاه بود که در این قصر برپا می‌شد و به محلی برای دوستی و دشمنی نزدیکان شاه تبدیل شده بود.

کاخ یاقوت کجاست

کاخ یاقوت در کنار پارک سرخه حصار و در درون بیمارستان لواسانی قرار دارد.

آدرس کاخ یاقوت: انتهای اتوبان زین‌الدین، اتوبان یاسینی شرق، جنب پارکینگ اتوبوسرانی، بیمارستان لواسانی.

بازدید از کاخ یاقوت

همانطور که پیش‌تر هم گفته شد، کاخ یاقوت محل قسمت اداری بیمارستان لواسانی است و بازدید عمومی به عنوان موزه و جاذبه تاریخی ندارد.

در آخر

در این پست با ارائه توضیحاتی درباره تاریخچه، معماری، کاربری کاخ در دوره‌های گذشته و وضعیت امروزی این بنا، شما را با کاخ یاقوت آشنا ساختیم.

آلبوم تصاویر

سوالات متداول