کاخ سعدآباد

کاخ سعدآباد یکی از آثار تاریخی‌گردشگری مهم و محبوب‌ شهر تهران است. این مجموعه بزرگ ۳۰۰ هکتاری شامل موزه، کاخ، عمارت، قنات و باغ می‌شود. ساخت و گسترش کاخ سعدآباد توسط شاهان قاجار و پهلوی انجام شده است. ساختمان‌هایی با سبک معماری ایرانی و اروپایی، موزه‌های متفاوت، پوشش گیاهی کم‌نظیر و وسعت بسیار زیادِ باغ سعدآباد باعث شده تا این مکان به یکی از بهترین انتخاب‌ها برای بازدید و همچنین گشت‌و‌گذار و عکاسی تبدیل شود؛ ییلاقی خوش‌آب‌وهوا که چون جای خوشبختی و آرامش بوده، سعدآباد نام گرفته است. در ادامه این مقاله با تهرانیکا همراه باشید تا همه‌ی اطلاعاتی که در رابطه با بازدید از باغ موزه سعدآباد نیاز دارید در اختیارتان بگذاریم.

بازدید از کاخ سعدآباد

وسعت ۱۱۰ هکتاری باغ موزه سعدآباد که تشکیل شده از جنگل‌های طبیعی است، باعث شده تا بازدید کاخ سعدآباد و دیدن همه‌ی قسمت‌های دیدنی این مکان در یک روز میسر نباشد و همین امر باعث جذابیت و تفاوت این باغ موزه از دیگر مکان‌های گردشگری تهران شده است؛ ما در تهرانیکا به شما پیشنهاد می‌کنیم تا حتما از این مجموعه بی‌نظیر بازدید کنید.

دانلود نسخه باکیفیت راهنمای بازدید کاخ سعدآباد (پی‌دی‌اف)

بهترین زمان عکاسی از کاخ سعدآباد

از میانه آبان‌ماه تا آخر پاییز، ریختن برگ درختان چنارِ باغ سعدآباد، فضای زیبا و دل‌نشینی می‌سازد؛ برای همین، هم بازید بسیار لذت‌بخش می‌شود، و هم عکس‌های بسیار زیبایی می‌توان گرفت.

کاخ‌های باغ موزه سعدآباد

در ادامه مقاله به شرح مختصر کاخ‌های مهم مجموعه سعدآباد خواهیم پرداخت.

کاخ علی‌خان والی مجموعه سعدآباد (کاخ احمدشاه)

شاید برای‌تان سوال شده باشد که قدیمی‌ترین کاخ در مجموعه سعدآباد کدام است؟ جواب شما کاخ علی‌خان والی است. علی‌خان والی از دولتمردان سرشناس قاجار بود. او حاکم شهرهای زیادی از جمله مراغه، تبریز، اردبیل، ارومیه، مهاباد و… بود. او هم به مانند بانو عظمی احتمالا باغ و بناهای این منطقه را در طی فروش اموال خالصه (فروش املاک پادشاهی) از دربار قاجار خریداری کرده است.

علی‌خان سه بنای موجود در این تپه را احیا و باسازی کرد. این تپه بعدها تپه علی‌خان نام گرفت. سه بنای روی تپه، کاخ علی‌خان، کاخ سبز و موزه امیدوار هستند. او حوض و فواره‌هایی را میان این بناها ساخت و نام این ییلاق را «رشک بهشت» نهاد. رشک بهشت محل تفرج سران و رجال قاجاری شد. علی‌خان سال ۱۲۷۹ درگذشت. مشخص نیست که نمای بیرونی کاخ علی‌خان را خود او تا پایان عمرش ساخته یا پسرش سردار همایون در اواخر دوره قاجار.

این کاخ بازدید عمومی ندارد.

کاخ سبز کاخ سعدآباد

کاخ سبز کاخ سعدآباد که به نام کاخ شهوند هم شهرت دارد در قسمت شمال غربی باغ سعدآباد قرار دارد. همانطور که گفته شد رضاخان تپه علی‌خان با سه بنا و زمین‌های اطراف آن را از سردار همایون، پسر علی‌خان والی خریداری کرد. رضا رفیع در کتاب خاطرات خود می‌گوید: بعد از خریداری سعدآباد از سردار اعظم، تپه علی‌خان والی را از پدر سرتیپ والی [سردار همایون پدر سرتیپ ابراهیم والی] به مبلغ هفت هزار تومان خریداری نمودم و این تپه همان تپه‌ای است که کاخ شهوند را رضاخان بر روی آن بنا کرد و مادر شاهپور عبدالرضا (عصمت دولتشاهی) در آن کاخ می‌نشست».

درباره تاریخچه ساخت کاخ شهوند دو روایت وجود دارد:

۱. رضاشاه کاخ سبز را روی بنای یک‌طبقه به‌جامانده از علی‌خان بنا کرده است.

۲. بنای به‌جامانده از علی‌خان خراب شده و کاخ سبز از ابتدا ساخته شده است.

میرزا جعفرخان معمارباشی کاخ سبز را بین سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۷ ساخت. کاخ در دو طبقه که شامل زیرزمین و همکف می‌شود ساخته شد. در نمای بیرونی این کاخ، از سنگ‌های سبز نادر و خاصی که از معدن خمسه در زنجان استخراج می‌شد و همچنین از سنگ‌های مرمر خراسان استفاده شده است.

به دلیل نمای سبز رنگ ساختمان کاخ سبز، این بنا به نام کاخ سبز شهرت یافت. رضاشاه پهلوی در طبقه همکف کاخ سبز زندگی می‌کرد و از زیرزمین این بنا به عنوان انباری استفاده می‌شد. دفترکار رضاشاه و همچنین یک تالار غذاخوری نیز در طبقه همکف قرار دارد. در تالار غذاخوری کاخ سبز از نقره‌های ایتالیایی، ظروف نفیس و میز و صندلی‌های مجلل، برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شد.

موزه فرشچیان کاخ سعدآباد

همانطورکه در قسمت تاریخچه گفته شد، موزه فرشچیان درگذشته کاخ بیرونی رضاشاه بوده. این عمارت یکی از دو بنای اولین باغ خریداری شده رضاشاه در سعدآباد بوده است. این بنای قاجاری ۶۰۰ مترمربع وسعت دارد. از سازنده این بنا اطلاعی در دست نیست. این بنا در ابتدا مدتی دفتر کار رضاشاه و مدتی اقامتگاه همسر چهارم‌اش ملکه عصمت بود. ملکه عصمت بعد از پایان ساخت کاخ سبز در انجا زندگی ‌می‌کرد.

در دوران حکومت محمدرضاشاه پهلوی برادر او و بعد از برادرش، سرآشپز او در این محل اقامت داشتند. بعد از انقلاب ۵۷ این مکان تبدیل به انبار تجهیزات سعدآباد شد. در سال ۱۳۸۰ خورشیدی، بعد از چندسال مرمت در دهه ۷۰، این مکان عنوان موزه مینیاتور فرشچیان را به خود گرفت و آثار محمود فرشچیان در آن به نمایش گذاشته شد.

عمارت اندرونی کاخ سعدآباد

این بنای قاجاری هم به همراه موزه استاد فرشچیان جزء خرید اولیه رضاشاه بوده است. این عمارت و موزه استاد فرشچیان بعد از ساخت کاخ سبز، اقامتگاه توران امیرسلیمانی همسر سوم رضاشاه پهلوی بود. در دهه ۹۰ در این بنا تصاویر، بیوگرافی و مجسمه‌های چهره‌های ماندگار و نامی ایران مانند دانشمندان ایرانی به نمایش گذاشته شده بود. این کاخ در حال مرمت است و بازدید عمومی ندارد.

موزه برادران امیدوار کاخ سعدآباد

کالسکه‌خانه قجری یا موزه برادران امیدوار کاخ سعدآباد و سردر کنارش، ساختمانی متعلق به زمان قاجار است. این مکان محل استراحت سورچی‌ها بوده؛ سورچی به راه‌بران گاری، درشکه و کالسکه می‌گفتند. همچنین کالسکه‌های دوران قاجار هم در این مکان نگه‌داری می‌شدند. بعد از مرمت این ساختمان در سال ۱۳۸۱ شمسی این ساختمان با عنوان برادران امیدوار که اولین جهانگردان ایران در زمان معاصر بودند در قالب موزه به کار خود ادامه داد. این موزه که اولین موزه انسان‌شناسی کشور است از سه نگارخانه تشکیل شده است. در این نگارخانه‌ها آثاری که برادران امیدوار طی جهانگردی‌هایشان از سرتاسر جهان جمع‌آوری کردند نگهداری می‌شود.

کاخ ملکه مادر کاخ سعدآباد

کاخ ملکه مادر کاخ سعدآباد یکی از اولین کاخ‌هایی بود که در مجموعه سعدآباد ساخته شد. این کاخ محل زندگی تاج الملوک همسر رضاشاه و مادر محمدرضا پهلوی بود. این کاخ محل اقامت آخرین سال‌های‌های زندگی رضاشاه در ایران است. کاخ ملکه مادر در حال حاضر، در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار دارد و با نام ساختمان جمهور نیز شناخته می‌شود. مهمانان ویژه دولت ایران در این ساختمان پذیرایی می‌شوند؛ به همین دلیل بازدید از این کاخ و محوطه آن ممنوع است.

کاخ سفید کاخ سعدآباد

کاخ سفید مجموعه سعدآباد اصلی‌ترین نماد مجموعه است. گاهی به این کاخ، کاخ سعدآباد هم گفته می‌شود. ساخت کاخ سفید در سال ۱۳۱۰ خورشیدی به دستور رضاشاه پهلوی شروع شد و در سال ۱۳۱۵ به پایان رسید.

کاخ سفید کاخ سعدآباد متعلق به محمدرضاشاه پهلوی بود. محمدرضاشاه و همسرش فرح پهلوی از این کاخ به عنوان اقامتگاه تابستانه استفاده می‌کردند و همچنین امور اداری و تشریفاتی را در این کاخ انجام می‌دادند. کاخ سفید به دلیل نمای سفیدی که دارد به این نام شناخته می‌شود. این کاخ دارای ۱۰ تالار تشریفاتی، ۵۴ واحد و سفره‌خانه ای با مساحت ۲۲۰ مترمربع است. کاخ سفید در حال حاضر تبدیل به موزه ملت شده و بازدید از آن برای عموم آزاد است. مقاله کاخ سفید

موزه‌ هنر ملل کاخ سعدآباد

در گذشته به مجموعه آثار هنری که در کاخ سفید نگهداری می‌شد موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی می‌گفتند. اما در حال حاضر این مجموعه به نام موزه هنر ملل کاخ سعدآباد شناخته می‌شود. موزه هنر ملل در زیرزمین کاخ سفید سعدآباد قرار دارد که تا قبل از سال ۱۳۴۵ خورشیدی گلخانه کاخ محسوب می‌شد. بعد از آن مهندسان فرانسوی به خواست فرح پهلوی کاربری زیرزمین را تغییر دادند. نهایتا زیرزمین کاخ سفید به عنوان موزه هنر اختصاصی فرح پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.

موزه هنرهای زیبا کاخ سعدآباد

موزه هنرهای زیبا کاخ سعدآباد به کاخ سیاه نیز شناخته می‌شود. کاخ سیاه کاخ سعدآباد که در حال حاضر به موزه هنرهای زیبا تبدیل شده است در گذشته محل اقامت وزارت دربار شاهنشاهی بود. این کاخ دارای مساحت ۳۶۰۰ مترمربعی است که در سه طبقه مجزا گسترش داده شده است. نمای این بنا پوشیده شده از سنگ‌های مرمر سیاه رنگ است.

در سال ۱۳۶۱ خورشیدی کل ساختمان کاخ اسود برای تبدیل به موزه مورد تغییرات و مرمت قرار گرفت و نهایتا در سال ۱۳۶۴ خورشیدی تحت عنوان موزه هنرهای زیبا افتتاح شد. کاخ سیاه دارای دو طبقه روی همکف است که در آن‌ تابلوهای نفیسی از هنرمندان بزرگ ایرانی و خارجی به نمایش گذاشته شده است. برای مثال ۸ تابلو کمال‌الملک نقاش برجسته دوره قاجار در این موزه نگهداری می‌شود. در طبقه همکف موزه هنرهای زیبا مجموعه سعدآباد آثاری از سهراب سپهری (نقاش و شاعر)، شارل حسین زنده‌رودی (نقاش)، پروانه اعتمادی (نقاش)، فرامرز پیلارام (نقاش و خوشنویس) و حسین محجوبی (نقاش و معمار) در معرض نمایش عموم گذاشته شده است. مقاله موزه هنرهای زیبا

کاخ احمدرضای کاخ سعدآباد

کاخ احمدرضای کاخ سعدآباد محل اقامت احمدرضا پهلوی پنجمین پسر رضاشاه بود. مادر احمدرضا پهلوی عصمت‌الملوک دولتشاهی، آخرین همسر رضاشاه بود که نسب‌اش به فتحعلی شاه قاجار بر می‌گشت و از نوادگان او حساب می‌شد. رضاشاه پهلوی علاقه زیادی به عصمت‌الملوک داشت و این کاخ را به پسری که از عصمت‌الملوک داشت، یعنی احمدرضا اختصاص داد. ساختمان کاخ احمدرضا پهلوی بعد از انقلاب اسلامی در اختیار ریاست جمهوری قرار گرفت اما در سال ۱۳۸۱ بعد از تعمیر و مرمت، تغییر کاربری داد و تبدیل به کتابخانه شد. امروزه این کاخ در اختیار فرماندهی حفاظت و اطلاعات و یگان ویژه پاسداران میراث فرهنگی است و جزء کاخ‌های بازدید ممنوع است.

کاخ بهمن کاخ سعدآباد

کاخ بهمن کاخ سعدآباد به محل سکونت بهمن، نوه رضاشاه پهلوی اختصاص داشت. بهمن پسر غلامرضا پهلوی بود. غلامرضا پهلوی فرزند رضاشاه و همسرش توران امیرسلیمانی بود. این کاخ در زمان محمدرضاشاه پهلوی ساخته شد و در اختیار برادرزاده‌اش بهمن قرار گرفت. در حال حاضر دفتر مدیریت باغ موزه سعدآباد در این ساختمان قرار دارد.

کاخ شمس کاخ سعدآباد

کاخ شمس کاخ سعدآباد محل زندگی اولین فرزند رضاشاه یعنی شمس پهلوی بوده است. ساخت این کاخ از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ خورشیدی زمان برد. مساحت کاخ شمس ۲۶۰۰ مترمربع است که شامل ۲ طبقه و زیرزمین می‌شود. سبک معماری این بنا از سبک معماری آلمانی الهام گرفته شده و تزئینات بنا نیز به سبک معماری ساسانی انجام شده است. شمش تابستان خود را در این کاخ می‌گذراند.

با اتمام کاخ مروارید مهرشهر کرج که کاخ اختصاصی شمس بود، وی در سال ۱۳۴۲ خورشیدی کاخ شخصی‌اش در مجموعه سعدآباد را به محمدرضاشاه پهلوی فروخت. محمدرضا پهلوی کاربری کاخ شمس را تغییر داد و از آن به عنوان موزه هدایای سلطنتی استفاده کرد. در آن زمان هدایای گران‌بهای سفرای خارجی و داخلی در این موزه نگهداری می‌شد.

بعد از انقلاب ۵۷ این موزه به نام موزه مردم شناسی و موزه پوشاک سلطنتی در مجموعه سعدآباد به فعالیت خود ادامه داد. در این موزه علاوه بر لباس‌های فرح دیبا همسر محمدرضاشاه پهلوی آثاری به نمایش گذاشته شده است که اطلاعات خوبی از نحوه زندگی مردمان دوران‌های گذشته ایران به ما می‌دهد. بخش‌های مختلف موزه مردم شناسی شامل کشاورزی، اسطرلاب، زیورآلات، دراویش و انواع لباس‌های سنتی می‌شود.

کاخ اشرف کاخ سعدآباد

کاخ اشرف کاخ سعدآباد محل زندگی اشرف پهلوی خواهر دو قلوی محمدرضا پهلوی بود. این کاخ در حال حاضر با نام موزه ظروف سلطنتی در مجموعه سعدآباد فعالیت می‌کند. در این موزه ۵۰۳ قطعه ظرف و صنایع دستی مربوط به زمان قاجار و پهلوی در ۵ سالن مجزا به نمایش درآمده است. همچنین اشیا و ظروف قیمتی و سلطنتی‌ای که به عنوان هدیه به محمدرضاشاه پهلوی و همسرش فرح هدیه داده شده بود، در این موزه قابل بازدید هستند. کاخ اشرف به دستور رضاشاه پهلوی ساخته شد. این کاخ دارای زیربنای ۱۸۰۰ مترمربعی است و مساحت کل آن حدود ۲۶۰۰ مترمربع است. کار ساخت آن از سال ۱۳۱۵ شروع شد و در سال ۱۳۱۸ خورشیدی به پایان رسید.

معماری کاخ را مهندس عبدالعزیز فرمانفرمائیان که معماری ورزشگاه آزادی را نیز در کارنامه خود دارد انجام داده است. کاخ اشرف ۲ طبقه دارد و نمای آن با سنگ مرمر سفید پوشانده شده است.

موزه آشپزخانه سلطنتی کاخ سعدآباد

بنای موزه آشپزخانه سلطنتی با مساحت ۸۰۰ متر مربع در زمان محمدرضاشاه ساخته شده. این بنای دو طبقه آشپزخانه مخصوص کاخ سفید بوده است. این بنا در سال ۱۳۵۴ مجهز به تجهیزات آشپزی آلمانی شد. پس از انقلاب ۵۷ تا سال‌های زیادی این موزه محل انبار مرکزی سعدآباد بود. سرانجام در سال ۱۳۸۹ موزه آشپزخانه سلطنتی برای بازدید عمومی بازگشایی شد.

کاخ شهرام کاخ سعدآباد

کاخ شهرام کاخ سعدآباد در سال ۱۳۱۴ شمسی به دستور رضاشاه پهلوی برای همسر دومش تاج الملوک مادر محمدرضاشاه پهلوی ساخته شد. بعد در سال ۱۳۵۱ و ۱۳۵۲ این کاخ در اختیار شهرام پسر اشرف پهلوی خواهر دوقلوی محمدرضاشاه قرار گرفت. مساحت کاخ شهرام ۳۰۰۰ مترمربع است و دارای دو طبقه و یک زیرزمین است. در حال حاضر این بنا تبدیل به موزه نظامی شده است. موزه نظامی به علت مرمت، بازدید عمومی ندارد.

موزه آب کاخ سعدآباد

ساختمان موزه آب کاخ سعدآباد به دو قسمت اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. محمدرضاشاه پهلوی از ساختمان قسمت فرعی که در زمان سلطنت خودش ساخته شده بود به عنوان دفتر اختصاصی اش استفاده می‌کرد و پذیرایی از مهمانان و مقامات درباری را در این مکان انجام می‌داد. بعد از مدتی ساختمان اصلی و فرعی در اختیار مسئول حفاظت ارتش گذاشته شد.

در حال حاضر این بنا با عنوان موزه آب در مجموعه کاخ سعدآباد فعال است. از سال ۱۳۷۶ خورشیدی تا سال ۱۳۷۸ خورشیدی هر دو ساختمان موزه آب تعمیر و مرمت شدند. موزه آب با هدف حفظ و نگهداری آثار به جا مانده از نحوه مهار و استفاده از آب در گذشته تاسیس شد. این موزه زیر نظر وزارت نیرو فعالیت می‌کند.

در موزه آب انواع ابزار، ادوات و وقف نامه‌های مربوط به تقسیم و نگهداری آب در دوران‌های مختلف ایران نگهداری می‌شود. ساعت‌های آبی، فنجان‌های آب، ابزار کندن قنات و چاه آب از نمونه آثاری است که در این موزه قابل بازدید است. همچنین دفترچه و تندیس میرآب نیز در این موزه نگهداری می‌شود. میرآب به معنی امیر آب است. این عنوان در گذشته برای کسانی به کار می‌رفت که مسئولیت تقسیم عادلانه آب بین مردم، تعیین زمان برداشت آب از قنات، مدیریت آب و ساعت آبی را برعهده داشتند.

موزه میرعماد کاخ سعدآباد

در موزه میرعماد کاخ سعدآباد آثار خط و کتابت فارسی به نمایش گذاشته شده است. کاخی که به موزه خط و کتابت میرعماد اختصاص داده شده است در گذشته محل اقامت علیرضا پهلوی و فرحناز پهلوی فرزندان محمدرضاشاه پهلوی بوده است. موزه میرعماد دارای دو طبقه مجزا است که در سال ۱۳۷۶ خورشیدی به نام خوشنویس قرن یازدهم هجری قمری یعنی میرعماد حسنی قزوینی افتتاح شد. آثار این موزه ۱۰ قرن تاریخ خوشنویسی خط فارسی ایران را در خود جای داده است.

بخش‌های مختلف موزه خط و کتابت میرعماد شامل: آثار خطی قبل از اسلام، آثار خطی بعد از اسلام، نسخ خطی، آثار خطی تفننی و اشیای کاربردی می‌شود. در قسمت آثار خطی قبل از اسلام کتیبه‌های نوشته شده با خطوط میخی یافت شده در معبد زیگورات دوراونتاش (چغازنبیل) خوزستان نگهداری می‌شود. مقاله موزه میرعماد

موزه آبکار کاخ سعدآباد (سابق)

بنای موزه آبکار کاخ سعدآباد در گذشته محل اقامت لیلا پهلوی دختر محمدرضاشاه پهلوی بود. کاخ لیلا پهلوی آخرین و جدیدترین کاخی بود که در مجموعه سعدآباد ساخته شد. لیلا پهلوی از این کاخ به عنوان اقامتگاه تابستانی استفاده می‌کرد. بعد از انقلاب ۵۷ این کاخ مورد تغییرات اساسی قرار گرفت و اتاق‌های آن تبدیل به سالن‌های نمایشگاهی شد؛ در سال ۱۳۷۳ خورشیدی کاخ لیلا پهلوی به صورت رسمی تحت عنوان موزه مینیاتور آبکار افتتاح شد. به منظور گرامیداشت اولین مینیاتوریست زن ایران یعنی کلارا آبکار نام این موزه آبکار گذاشته شد.

موزه آبکار از سال ۱۳۸۸ تغییر کاربری داده و محل «مرکز برنامه‌ریزی بازدید هدفمند کودکان و نوجوانان» شده است؛ مطالعات پژوهشی، کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه‌ها، سمینار و… در این محل برگزار می‌گردد.

موزه بهزاد کاخ سعدآباد

در گذشته کاخ موزه بهزاد کاخ سعدآباد به کاخ کرباسی و کاخ ولیعهدی شناخته می‌شد. عنوان کرباسی در زمان رضاشاه پهلوی برای این کاخ استفاده می‌شد. رضاشاه از این کاخ برای استراحت و انجام کارهای شخصی و غیر شخصی‌اش استفاده می‌کرد. عنوان کاخ ولیعهدی در زمان حکومت محمدرضاشاه پهلوی مرسوم شد. رضا پهلوی پسر محمدرضا پهلوی به عنوان ولیعهد ایران در زمان کودکی و نوجوانی‌اش از این کاخ استفاده می‌کرد. بعد از انقلاب ۵۷ این کاخ در سال ۱۳۷۳ خورشیدی به عنوان موزه استاد بهزاد مجموعه سعدآباد شروع به فعالیت کرد. در این موزه آثار استاد حسین بهزاد طبق سبک اجرا تفکیک شده و به نمایش در آمده‌اند. قدمت آثار این موزه به اواخر قاجار و اوایل پهلوی برمی‌گردد.

موزه نگارستان کاخ سعدآباد

موزه نگارستان کاخ سعدآباد با نام کاخ فریده پهلوی (فریده قطبی مادر فرح پهلوی) نیز شناخته می‌شود. از سال ۱۳۸۵ خورشیدی موزه نگارستان به محلی برای برگزاری نمایشگاه‌های هنری تبدیل شده است. در این کاخ نمایشگاه‌های هنرمندان بسیاری برگزار شده است که از بین آن‌ها می‌توانیم به نمایشگاه نقاشی نادر یاسمی که فرزند یکی از شاگردان کمال الملک به نام علی اکبر یاسمی است اشاره کنیم.

موزه اتومبیل‌های سلطنتی کاخ سعدآباد

در موزه اتومبیل‌های سلطنتی کاخ سعدآباد اتومبیل‌های لوکس خاندان پهلوی نگهداری می‌شود. این موزه در سال ۱۳۹۱ خورشیدی در مجموعه سعدآباد افتتاح شد. موزه اتومبیل‌های سلطنتی به دو قسمت مجزا تقسیم شده است که در یک قسمت اتومبیل‌های شرکت رولز رویس بریتانیایی و در قسمت دیگر اتومبیل‌های شرکت بنز به نمایش گذاشته شده است. خاص‌ترین خودرو این مجموعه که به صورت محدود توسط شرکت بنز تولید شد اتومبیل فرح پهلوی است. مدل این اتومبیل شرکت مرسدس بنز 300SL است.

به جز اتومبیل فرح پهلوی اتومبیل محمدرضاشاه پهلوی نیز در این مجموعه نگهداری می‌شود. این اتومبیل با بدنه و شیشه‌های ضدگلوله ساخته شرکت مرسدس بنز است و مدل آن S۶۰۰ است. به غیر از دو خودرو یاد شده موتورسیکلت، کالسکه و اتومبیل‌های دیگری نیز در این مجموعه نگهداری می‌شود که هر یک در نوع خود بسیار خاص و متفاوت هستند.

موزه سلاح‌های دربار کاخ سعدآباد

کاخ غلامرضا پهلوی برادر محمدرضاشاه در شمالی‌ترین نقطه مجموعه سعدآباد، نزدیک درب میدان دربند قرار دارد. این کاخ امروزه، موزه سلاح‌های دربار است. در این موزه بیش از ۷۰ قلم اسلحه گرم از نوع شکاری، جنگی، کمری و ملزومات آنها نگهداری می‌شود. این اسلحه‌ها به پهلوی دوم و درباریان متعلق بوده‌اند. همچنین تعدادی اسلحه از هدایای سران دنیا به محمدرضاشاه در این موزه نگهداری می‌شود. اسلحه های ساخت برندهای رمینگتون، وینچستر، اسپیرینگ فیلد و برنو تنوع خوبی به گنجینه موزه سلاح‌های دربار داده‌اند. درکنار اسلحه‌های خارجی، سلاح‌های ساخت کارخانه‌های تسلیحات ارتش شاهنشاهی سابق نیز نگهداری می‌شود.

موزه آلبوم‌های سلطنتی و اسناد سعدآباد

موزه آلبوم‌های سلطنتی و اسناد سعدآباد در سال ۱۳۹۱ افتتاح شده. این بنا در گذشته محل استقرار گارد جاویدان شاهنشاهی بوده است. این ساختمان به درب زعفرانیه، موزه هنرهای زیبا و کاخ سفید نزدیک است. طبقه همکف این ساختمان یک‌ونیم طبقه، شش اتاق دارد؛ بخش پهلوی اول، بخش پهلوی دوم، بخش مهرها و جلدها، سالن نمایش و دفتر موزه عنوان هر یک از ۵ اتاق این موزه است.

در بخش پهلوی اول، آلبوم‌هایی از بناهای تاریخی و نحوه پوشش مردم در اوخر دوره قاجار و اوایل پهلوی؛ آلبوم سفر هفده‌روزه رضا شاه به ترکیه در سال ۱۳۱۳؛ آلبوم تصاویر یک کارناوال فرهنگی در خارج از تهران و مجموعه تصاویر موجود از اقدامات رضاشاه نگهداری می‌شود.

در بخش پهلوی دوم، نمایش مصور از حضور همسران محمدرضاشاه در سفرها و بازدیدهای داخلی و خارجی؛ نمایش چند نمونه از آلبوم‌های خصوصی و برخی از مراسم‌های برگزار شده در کاخ‌های سعدآباد و برخی از اسناد و دفاتر اموالی و مکاتبات اداری در خصوص رسیدگی به امور کاخ نگهداری می‌شود.

در بخش مهرها و جلدها، نمایش تعدادی از مهرهای رایج در وزارت دربار، پاکت ها، کاغذهای سربرگ‌دار و کارتابل‌های رایج در آن دوران؛ نمایش بخشی از اسناد مکتوب در خصوص  برخی از وظایف وزارت دربار در حوزه تشریفات؛ معرفی بخش کوچکی از وسایل صوتی و تصویری در دو دوره پهلوی اول و دوم، و نمایش برخی از جلدهای نفیس و اکثرا دست‌ساز از مجموعه آلبوم‌های نگهداری شده در مرکز اسناد؛ این جلدها مزین به انواع نقوش ایرانی نظیر لچک ترنج، شکارگاه، خاتم‌کاری، کنده‌کاری عاج و نقره‌کاری هستند.

بخش سالن سینما به برگزاری برنامه‌های مختلف برای گروه‌های سنی مختلف و برگزاری جلسات نقد و بررسی اسناد مکتوب و تصویری موزه اسناد می‌پردازد.

نگارخانه و مرکز هنری کاخ سعدآباد

ساختمان نگارخانه کاخ سعدآباد در شمالی‌ترین نقطه مجموعه و در میدان دربند قرار دارد. تاریخ ساخت بنای نگارخانه به اوایل دوره رضاشاه بازمی‌گردد. این بنا قبل از انقلاب اسلامی محل زندگی رئیس کاخ سعداباد بوده است. تیمسار کسرایی، تیمسار امیرپور و آخرین فرد قبل از انقلاب امیر هوشنگ دولو از جمله افرادی بوده‌اند که در این بنا زیسته‌اند.

تغییراتی که در قسمت‌های مختلف این بنا در سالهای بعد از انقلاب ۵۷ داده شده، بنا را از شکل اولیه خارج کرده است. از جمله تراس شمالی با یک دیوار به اتاق تبدیل شده و راه پله داخلی طبقه همکف به طبقه اول نیز تخریب شده و ارتباط دو طبقه از داخل قطع گردیده است. سرانجام در سال ۱۳۹۳ نگارخانه و مرکز هنری سعدآباد در این ساختمان افتتاح شد.

تاریخچه کاخ سعدآباد

تاریخچه کاخ سعدآباد به دوران قاجار باز می‌گردد. درباریان و سرشناسان قاجار از بناهای موجود در باغ‌‌های منطقه جعفرآباد و سعدآباد به عنوان اقامتگاه تابستانی استفاده می‌کردند. رضاخان در دوران وزیر جنگی تابستان‌ها در خانه‌های اجاره‌ای احمد بَدِر از دولتمردان قاجار در جنوب سعدآباد (باغ مینَوی سعدآباد) زندگی می‌کرد. او در زمان نخست‌وزیری، باغی هفت هزار متری با دو عمارت اندرونی و بیرونی در جعفرآباد شمیران از ابوالفتح سردار اعظم (نوه ناصرالدین‌شاه) خریداری کرد.

رضا رفیع در کتاب خاطراتش مى‌‌نویسد: «ساعت شش بعدازظهر به تجریش و حدود باغ فردوس رسیده… خود را به سعدآباد رسانیدم. من سعدآباد را سه سال بود از ابوالفتح سردار اعظم، پسر بانو عظمى به مبلغ چهارصد هزار تومان با مهر حاج آقا نورالله كلباسى براى رضاخان سردار سپه خریدارى كرده بودم».

بنای باغ خریداری شده، امروزه موزه مینیاتور استاد فرشچیان و ساختمان شمالی (عمارت اندرونی) به همراه محوطه اطراف آن، در کاخ سعدآباد است. در طی سال‌های بعد، با خریداری باغ‌های اطراف ملک، وسعت آن زیاد شد و تبدیل به محل استقرار رضاشاه پهلوی شد.

ورثه کسرائیل خانمِ افتخارالدوله ملقب به بانو عظمى، دختر ناصرالدین‌شاه و خواهر تنی ظل‌السلطان، صاحب قسمتی از زمین‌های باغ سعدآباد پیش از خریداری رضاشاه بوده‌اند. دیگر قسمت‌های اضافه شده به مجموعه عبارتند از باغ آقامحمدجواد گنجینه در جعفرآباد، بخش‌هایی از باغ‌های امام‌جمعه، زمین‌ و بناهای قسمت شمالی مجموعه معروف به تپه علی‌خان، باغ مینَوی در پایین‌دست سعدآباد، باغ‌های سالار جنگ، سپهبد امان‌الله میرزا، مستوفی الممالک، شکرالله قوام‌الدوله و باغ همدم‌السلطنه خواهر مستوفی. این قسمت‌ها به مرور به مجموعه سعدآباد افزوده شد.

خاندان پهلوی بیشتر از ۱۸ کاخ در این باغ ساخته‌اند و هر یک از افراد خاندان پهلوی در یکی از این کاخ‌ها مستقر بودند. بعد از تبعید رضاشاه و به سلطنت رسیدن محمدرضاشاه، او و خانواده‌اش هم در مجموعه کاخ سعدآباد سکنی گزیدند. آخرین کاخی که در این باغ ساخته شد، متعلق به دختر محمدرضاشاه، لیلا بود که در سال ۷۳ موزه آبکار در آن افتتاح شد و در سال ۸۸ کاربری‌اش تغییر کرد.

باغ سعدآباد

مجموعه باغ موزه سعدآباد جدا از کاخ‌ها و عمارت‌هایی که درون خود جا داده است، دارای آب هوای بسیار متعادل و مطلوبی است، که دلیل‌اش قرار گرفتن باغ سعدآباد در دامنه رشته کوه البرز است. میانگین دمای سالانه کاخ سعدآباد ۹/۱۲ درجه سانتیگراد تخمین زده شده است. فضای جنگلی و آب و هوای خوب باغ سعدآباد این مکان را تبدیل به جایی دلچسب برای بازدید کرده است.

پیشکار رضاشاه، سلیمان بهبودی، در خاطرات خود از علاقه زیاد رضاشاه به این باغ نوشته: «باغ که به‌تدریج توسعه یافت، به مرور به باغ سعدآباد علاقه‌مند شد تا حدی که حتى در روزهای غیر تابستان هم جمعه‌ها را در سعدآباد می‌گذراند. در زمستان که اغلب برف راه را مسدود می‌کرد، مجبور می‌شد از پل تجریش تا باغ سعدآباد را پیاده طی کند».

همچنین تاج‌الملوک، همسر رضاشاه در کتاب خاطرات خود درباره باغ سعدآباد می‌گوید: «رضاشاه به گل و گیاه علاقه زیادی داشت و زمانی که سعدآباد را خرید، بخشی از آن، محل پرورش مرغ و ماکیان بود، اما دستور داد مرغ‌دانیها را جمع کنند و به جای آن درختان سرو و چنار و بید بکارند. رضاشاه خیلی سعدآباد را دوست داشت و می‌خواست آنجا یک تونلی بسازد و تهران را مستقیما از سعدآباد به شمال کشور متصل کند».

جغرافیای باغ سعدآباد

باغ سعدآباد در شمال شهر تهران، در منطقه ۱ و در ناحیه شمیران قرار دارد و در ارتفاع ۱۶۵۰ تا ۱۸۰۰ متری سطح دریا، و در مجاورت دربند واقع شده است؛ از شرق با گلابدره، از جنوب با تجریش، از غرب با ولنجک و از شمال با کوه البرز همسایگی دارد. همچنین رودخانه جعفرآباد از میان این باغ می‌گذرد. یکی از مهم‌ترین محله‌ها یا روستاهای امامزاده قاسم شمیران، جعفرآباد بود.

قنات‌های باغ سعدآباد

تنها قسمتی که از جعفرآباد در باغ سعدآباد باقی ماند رودخانه جعفرآباد است که از میان باغ می گذرد. یک رودخانه دیگر هم از باغ سعدآباد می‌گذرد، که رودخانه دربند است. از آب رودخانه دربند در زمان رضاشاه پهلوی برای آبیاری باغ استفاده می‌شد؛ اما در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی نیمی از آب این رودخانه را به مردم می‌دادند و اینگونه شد که آب باقی مانده رودخانه دربند، برای آبیاری کل باغ سعدآباد کافی نبود.

به همین دلیل برای آبیاری باغ مجبور شدند از قنات‌های قدیمی استفاده کنند و همچنین قنات‌های جدیدی را حفر کنند و از آب‌شان برای آبیاری باغ استفاده کنند. ۱۲ قنات مانند: قنات کاخ سنگی، قنات آب نما، قنات جوادیه، قنات هراش آب در کاخ سعدآباد مورد استفاده قرار گرفت.

پوشش گیاهی و جانوری باغ سعدآباد

پوشش گیاهی باغ سعدآباد کم نظیر است. در دوران حکومت پهلوی واردات گل و گیاه از کشورهای خارجی انجام می‌شد و همان گل گیاه وارد شده کمیاب، در باغ سعدآباد کاشته می‌شد. همین امر باعث شده تا پوشش گیاهی کاخ سعدآباد بسیار متفاوت باشد. جالب است بدانید که بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی در باغ سعدآباد به ثبت رسیده است که عمر بعضی از آن‌ها به صد سال می‌رسد.

 گیاهانی مانند شاه بلوط هندی، سکویا، درخت برگ بو، گل یخ، کاج آبی و ارغوان از نمونه درخت‌ها و درخچه‌ها و گل‌هایی هستند که در این باغ دیده می‌شوند. به طور کلی ۷۵۰۰ درخت پلاک دار در این باغ به چشم می‌خورد. بیشترین درختی که در باغ سعدآباد روییده، درخت چنار است.

اما در نزدیکی کاخ‌های اصلی درختان و گیاهان زینتی خاص و نایابی نیز، کاشته شده است. قسمت شمالی باغ دارای پوشش جنگلی زیبایی است و فضای بسیار مناسبی برای گشتن و قدم زدن است. به دلیل محوطه جنگلی این باغ، و پوشش گیاهی و جانوری باغ سعدآباد حیوانات مختلف زیادی در این مکان زندگی می کنند. حیواناتی مانند: سنجاب، روباه ایرانی، وزغ سبز وپرندگانی مانند: دارکوب، پرستو، عقاب طلایی، دم جنبانک، قرقی و خیلی‌های دیگر.

کافه رستوران سعدآباد

کافه رستوران سعدآباد در نزدیکی موزه آشپزخانه سلطنتی قرار دارد. شما می‌توانید در کافه سعدآباد انواع نوشیدنی و غذاهای فست فودی را سفارش دهید. مقاله کافه رستوران سعدآباد

دروازه‌های کاخ سعدآباد

دروازه‌های کاخ سعدآباد شامل دروازه رودخانه، دروازه کاخ سفید، دروازه جعفرآباد، دروازه زعفرانیه و دروازه میدان دربند می‌شود. دو دروازه دیگر به نام‌های دروازه نظامیه و دروازه خیابان دربند نیز در این مجموعه وجود دارد که رضاشاه پهلوی از دروازه نظامیه و محمدرضاشاه پهلوی از دروازه خیابان دربند برای رفت و آمد به کاخ سعد اباد استفاده می‌کردند.

سخن آخر

در این پست به معرفی کامل و تصویری مجموعه زیبا و کم‌نظیر سعدآباد پرداختیم؛ تاریخچه باغ‌موزه سعدآباد، معرفی کاخ‌ها و عمارت‌های قابل بازدید و غیرقابل بازدید مجموعه، آدرس و اطلاعات دسترسی، ساعت بازدید و قیمت بلیت ازجمله مواردی است که برای راحتی بازدید شما از کاخ‌موزه سعدآباد بازگو کردیم. امیدواریم بازدید خاطره‌انگیزی از کاخ سعدآباد داشته باشید.

آلبوم تصاویر