راهنمای بازدید از موزه تماشاگه زمان

موزه زمان، یا موزه تماشاگه زمان اولین موزه ساعت در ایران است که می‌توانید در محیط آن با انواع ساعت‌های قدیمی و نحوه محاسبه زمان آشنا شوید. همچنین معماری ساختمان موزه آنرا یکی از جاذبه‌های دیدنی و پرطرفدار شهر تهران کرده است. فضای زیبا و دلنشین حاکم در این عمارت، گردشی جذاب و آرامش‌بخش را برایتان رقم می‌زند. ساختمان موزه زمان، در باغی آباد و سرسبز قرار دارد که محیطی بسیار دلپذیر برای گردش و تفریح و عکاسی است. عمارت موزه پیش از انقلاب ایران به حسین خداداد، کارآفرین ایرانی تعلق داشت. این مقاله راهنمای بازدید وگردش در موزه تماشاگه زمان است. در ادامه با تهرانیکا همراه باشید.

دیدنی‌های داخل عمارت موزه زمان

عمارت موزه زمان ساختمانی دو طبقه است که وقتی وارد آن می‌شوید با بخش‌های مختلفی روبه‌رو خواهید شد. در طبقه اول عمارت موزه زمان می‌توانید نگاهی به انواع ساعت‌های قدیمی اروپایی و همچنین اتاق اصفهان بیندازید. در طبقه دوم آثار هوشنگ فروتن، ابزارهای تعمیر ساعت، ساعت‌های جیبی و مچی سفارشی، ساعت‌های متعلق به دوران قاجاریه و ساعت‌های افراد مشهور که به موزه اهدا شده‌اند و همچنین سنگ‌های قدیمی مربوط به دوره‌های مختلف زمین‌شناسی به نمایش درآمده‌اند. در ادامه دیدنی‌های هر طبقه موزه تماشاگه زمان را معرفی می‌کنیم.

راهنمای بازدید از طبقه همکف موزه زمان

در سالن‌های طبقه همکف موزه زمان، ساعت‌هایی برنزی که از قرن هفدهم تا بیستم ساخته شده‌اند را مشاهده خواهید کرد. اغلب‌ ساعت‌های این طبقه تولید شرکت‌های بزرگی مانند کرنر، ویکتور پایلارد، ال مارشان، هتزینگر، بالتازار، کاندو، مورسترک، دنیرو، پل‌بور، تیسوت و تیفانی هستند. همچنین در راهرو و پاگرد طبقه همکف موزه زمان که با تزیینات گچ‌بری بسیار زیبا تزیین شده و نرده‌ای از سنگ مرمر که شما را به طبقه بالا می‌رساند، می‌توانید چندین ساعت نفیس تک‌وزنه‌ای، دو وزنه‌ای، تک‌فنره، و دوفنره را مشاهده کنید که بر روی دیوارهای راهروی موزه زمان نصب شده‌اند.

در طبقه همکف موزه زمان ساعت‌های مکانیکی، وزنه‌ای، ساچمه‌ای و کوکی، تعدادی کنسول، ساعت شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری و ایستاده به نمایش گذاشته شده‌. ساعت‌های به سبک لویی شانزدهم و ناپلئون سوم در این بخش موزه زمان قرار دارند که با ظاهر خاص خودشان توجه شما را جلب خواهند کرد. این ساعت‌ها که با هنرهایی مثل مجسمه‌سازی و مینا‌کاری آراسته شده‌اند، نشان‌دهنده‌ی تلفیق هنر و صنعت ساعت‌سازی در کنار یکدیگر هستند. همگی ساعت‌های این بخش از موزه تماشاگه زمان از نوع کوکی و فنری هستند که اغلبشان در کشور فرانسه تولید شده‌اند.

ساعت طاقچه‌ای برنزی با پیکره‌ای از خدای زمان، ساعت موشکی شکلی که تصویر کوچکی از پهلوی اول بر روی آن حک شده؛ این ساعت در سال ۱۳۱۳ به سفارش ایران در کشور سوئیس ساخته شد. ساعتی که یادبودی است به مناسبت ساخت نخستین موشک در ایران و همچنین ساعت طاقچه‌ای با نماد ونوس الاهه زیبایی یونان و فرزندش کیوپید از جنس طلا، برنز و چینی و ساعت چوبی پدربزرگ ساخته کشور انگلستان از جمله جالب‌ترین ساعت‌هایی هستند که در طبقه همکف موزه زمان مشاهده می‌کنید. تعدادی از این ساعت‌ها هدایایی از سوی رجال سیاسی به شخصیت‌های ایرانی هستند.

اتاق اصفهان موزه زمان

یکی از جالب‌ترین و جذاب‌ترین بخش‌های موزه زمان اتاق اصفهان است که در طبقه همکف موزه قرار دارد. اتاق اصفهان از نظر طراحی کاملا متفاوت با دیگر بخش‌های ساختمان موزه زمان است. این اتاق کوچک با نقاشی‌های تلفیقی، مینیاتور و تذهیب آراسته شده است. بخش‌هایی از طاقچه‌های اتاق اصفهان با الهام از اتاق موسیقی در طبقه ششم عمارت تاریخی عالی‌قاپوی اصفهان تُنگ‌بری شده. برادران روحانی طراحی گچ‌بری‌های اتاق اصفهان را بر عهده داشته‌اند و استاد «عیسى بهادری» این طرح را با کمک استاد «محمود فرشچیان» اجرا کرده است. تزیینات این اتاق زیبا از سال ‍۱۳۵۳ تا سال ۱۳۵۶ به طول انجامید.

یکی از تزیینات منحصر‌به‌فرد اتاق اصفهان، تابلوی گچ‌بری نمادین آفرینش در باغ عدن است که در قسمت زیر محراب اتاق قرار گرفته است. رنگ طلایی اتاق به دلیل ورق طلای به‌کاررفته در تزیینات آن است. بد نیست بدانید، ۹۹ درصد سقف این اتاق از مس و ۱ درصد باقی‌مانده از طلا ساخته شده است. پیش از تغییر کاربری عمارت، آقای حسین خداداد از این اتاق به عنوان دفتر کار خود استفاده می‌کرد. به غیر از تابلوی آفرینش، دو عدد ساعت آفتابی، ساعت سوختی و تعدادی اشیاء مرتبط با علم ستاره‌شناسی در این اتاق قابل مشاهده هستند.

راهنمای بازدید از طبقه دوم موزه زمان

طبقه دوم موزه زمان ۴ بخش دارد. در راهروی ورودی طبقه دوم یک ویترین بزرگ و جذاب وجود دارد که در آن تمامی ابزار لازم برای تعمیر ساعت مشاهده می‌شود. این مجموعه جالب را «محمد صادق حامد» از کارشناسان ساعت‌سازی به موزه زمان اهدا کرده است. در ادامه ۴ بخش طبقه دوم موزه زمان را معرفی می‌کنیم.

سالن اول طبقه دوم

در این بخش از موزه زمان می‌توانید عکس‌هایی از موسسان نخستین کارگاه‌های ساخت ساعت در جهان و همچنین شماری ساعت و تندیس‌های قدیمی را تماشا کنید. همچنین در این بخش ساعت‌های نفیسی که متعلق به رجال و پادشاهان دوره قاجاریه است به نمایش درآمده است. ساعت آفتابی ناصرالدین‌شاه، ساعت‌ جیبی مظفرالدین‌شاه، ساعت احمدشاه قاجار و کامران میرزا نایب‌السلطنه، از مجموعه ساعت‌هایی هستند که در این بخش از موزه تماشاگه زمان به نمایش درآمده‌اند.

سالن دوم طبقه دوم

در این بخش از موزه زمان، مجموعه جالبی از سنگ‌های قدیمی، فسیل و صدف گردآوری شده‌اند که به دوره‌های مختلف زمین‌شناسی تعلق دارند. این سنگ‌ها در واقع نشان‌دهنده گذر زمان بر روی کره زمین هستند. همچنین در این سالن چندین ساعت مچی قدیمی درون ویترین‌های موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.

سالن سوم طبقه دوم

در این بخش از موزه زمان که به نام سالن تقویم نام‌گذاری شده می‌توانید ابزارهای قدیمی نجوم که برای پیدا کردن تقویمی دائمی کاربری داشته را مشاهده کنید. کره‌ی سماوی که یک کره‌ی فرضی و هم‌مرکز با زمین است و در گذشته از آن برای سنجش زمان استفاده می‌کردند، وجود دارد. همچنین با شخصیت‌های برجسته‌ای در امور تقویم‌نویسی در زمان گذشته آشنا می‌شوید. شخصیت‌هایی نظیر ابوریحان بیرونی، اکبردانا سرشت، سید حسن تقی‌زاده، ذبیح‌الله بهروز و محمد محیط طباطبایی. افزون بر این، ماکت قدیمی‌ترین سند تاریخ‌دار ایرانی، یعنی «کتیبه بیستون» نیز در این بخش قرار دارد.

همچنین در این سالن موزه زمان چندین اسطرلاب و سکه‌های قدیمی مربوط به دوران ایران باستان و دوران اسلامی و ساعت‌هایی با نقش و نگارهای اسطوره‌ای قابل مشاهده هستند. در قسمتی از این سالن یک نقاشی مینیاتور با نقش شکارگاه وجود دارد که توسط «حاج‌رضا نقاش» و «حاج‌جواد نقاش» نقاشی شده است.

سالن چهارم طبقه دوم

در این بخش از موزه زمان می‌توانید انواع ساعت‌های مچی نفیس و قدیمی را مشاهده کنید. اگر علاقمند به ساعت مچی هستید حتما از دیدن این بخش موزه هیجان زده خواهید شد. ساعت‌های این مجموعه ساخت شرکت‌های مهم و بزرگی همچون پتک‌فیلیپ، واشرون کنستانتین، هری وینستون، بولگاری، کارتیه، امگا، شوپارد، رولکس و… هستند. برخی از ساعت‌های این مجموعه به شخصیتهای سیاسی ایران در دوره‌های قاجار و پهلوی تعلق داشته‌اند.

در بخشی از طبقه دوم ساختمان موزه زمان، آثار هوشنگ فروتن به نمایش گذاشته شده است. به این دلیل که آثار او استفاده‌ی خلاقانه از قطعات ساعت‌های کهنه و بلااستفاده و ساخت کلاژهایی پیچیده و خاص است که سبک نوینی از هنر را به دنیا ارائه کرده است. از دیدنی‌ترین اشیاء موزه در طبقه دوم می‌توانیم به ساعت ثبت زمان یا کارت‌زنی ساخت شرکت آمریکایی سیمپلکس (Simplex) که ظاهرا به راه‌آهن تعلق داشته، اشاره کنیم که در اواخر قرن هجدهم برای ثبت ورود و خروج کارگران از کارخانه ساخته شد.

ساعت‌های افراد مشهور در موزه زمان

یکی دیگر از بخش‌های جالب موزه زمان، بخش ساعت‌های افراد مشهوری است که خودشان آن‌ها را به موزه اهدا کرده‌اند. از دسته افراد شناخته شده‌ای که ساعت‌های خود را به موزه زمان اهدا کردند، می‌توان به جمشید مشایخی، محمد‌علی کشاورز، احترام برومند، داوود رشیدی، امین‌الله رشیدی، مصطفی رحمان‌دوست، دکتر حسابی، دکتر پرویز کردوانی، شهید آوینی و… اشاره کرد. این مجموعه را می‌توانید در طبقه دوم مشاهده کنید.

راهنمای بازدید از محوطه بیرونی موزه تماشاگه زمان

محوطه بیرونی موزه زمان به اندازه‌ی ساعت‌های قدیمی که داخل عمارت قرار دارند، دیدنی است. ساعت آفتابی، ساعت شنی، ساعت آبی، ساعت شمعی و ساعت روغنی یادگاری از دوران تاریخ گذشته بشر، از جذابیت‌های فضای سبز این موزه هستند که در قسمت شرقی عمارت اصلی موزه قرار دارند. همچنین در مقابل ساختمان اصلی موزه، حوض سنگی بزرگی قرار دارد که حال و هوای خوبی به باغ‌موزه زمان بخشیده است. دو شیرسنگی نفیس در دو طرف حوض زینت‌بخش این حوض هستند. در محوطه حیاط موزه، ماکت‌هایی از ساعت‌های ابتدایی بشر در معرض نمایش قرار گرفته‌اند که در ادامه با این ساعت‌ها و نحوه کارشان بیشتر آشنا خواهیم شد.

ساعت آبی موزه زمان

ساعت آبی یکی از راه‌های پی بردن به زمان، در گذشته بوده است. نحوه‌ی کار آن بدین صورت است که این ساعت از یک ظرف درجه‌بندی تشکیل شده که آن را پر از آب می‌کردند. وقتی آب به صورت قطره‌ای از سوراخ ته ظرف خارج می‌شد، مردم از مقدار آب باقی‌مانده در ظرف متوجه زمان می‌شدند. در دوران مصر باستان ساعت آبی به عنوان راهی برای تشخیص مدت‌زمان صحبت در دادگاه‌ها به کار می‌رفته است.

ساعت آفتابی موزه زمان

ساعت آفتابی ابزاری جالب است که قدمت آن به حدود ۵۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد. نحوه‌ کارکرد ساعت آفتابی بدین گونه است که شاخص چوبی در وسط این نوع ساعت که آن هم اغلب از چوب است، وجود دارد. بر اثر تابش آفتاب، سایه‌ی تشکیل شده روی سطح، زمان را نشان می‌دهد.

ساعت آبی مکانیکی موزه زمان

پس از ساعت آبی، ساعت آبی مکانیکی روی کار آمد. این ساعت از دو مخزن بزرگ تشکیل شده که آب از مخزن بالا به مخزن پایین می‌ریزد. تکه چوبی دندانه‌دار و یک چوب پنبه‌ در انتهای مخزن پایینی قرار دارند؛ با بالا آمدن سطح آب در این مخزن، چوب دندانه‌دار بالا می‌آید و با اتصال به چرخ‌دنده، عقربه ساعت را به حرکت در می‌آورد و زمان را نشان می‌دهد.

ساعت روغنی موزه زمان

ساعت روغنی دارای یک مخزن مدرج است که در آن روغن خاصی ‌می‌ریزند و با روشن کردن فیتیله ساعت و سوختن روغن درون مخزن، زمان روی درجه‌های مخزن به نمایش‌ در می‌آید.

ساعت طنابی موزه زمان

این ساعت از تعدادی طناب با گره‌هایی با فاصله مساوی تشکیل شده است. این ساعت روی یک پایه‌ی افقی نگه داشته می‌شود. ساعت طنابی با سوخت کار می‌کند. در نتیجه‌ی سوختن طناب و کاهش گره‌ها، از روی تعداد گره‌های باقی‌مانده می‌توانستند زمان را بسنجند.

قایق اژدها موزه زمان

قایق اژدها یکی دیگر از ساعت‌های جذاب موجود در موزه زمان است که ظاهری مثل قایق دارد. این ساعت متعلق به چینی‌ها در گذشته بوده است. شمعی به صورت خوابیده در بخش میانی قایق قرار دارد و وزنه‌هایی با فواصل معین از لبه‌های قایق آویزان شده‌اند. در طول شبانه‌روز، زمانی که شمع می‌سوزد، به تدریج باعث سوختن ریسمان‌های متصل به وزنه‌ها می‌شود. با افتادن وزنه و برخورد آن به ظرف فلزی زیر قایق، صدایی ایجاد می‌شود که بر اساس این صدا و تعداد وزنه‌های باقی‌مانده زمان را می‌توانیم تشخیص بدهیم.

ساعت شمعی موزه زمان

نحوه کارکرد ساعت شمعی بدین صورت است که بدنه یک شمع را به صورت منظم درجه‌بندی می‌کنند و با آب شدن شمع و درجه‌های باقی مانده بر روی بدنه شمع، زمان را متوجه می‌شدند.

ساعت شنی موزه زمان

حتما با ساعت شنی به خوبی آشنایی دارید. امروزه هم از ساعت‌های شنی برای تزئین و دکور و یا گاهی برای افزودن هیجان بیشتر حین بازی‌های مختلف استفاده می‌شود. شیوه کار ساعت شنی به این صورت است که شن از طریق مخزن بالایی به آرامی به مخزن پایین سرازیر می‌شود. میزان شن درون مخزن زمان را نشان می‌دهد. ساعت شنی بیشتر مناسب اندازه‌گیری بخش کوتاهی از زمان می‌باشد.

کافه رستوران ریبار موزه زمان

کافه رستوران ریبار در ضلع غربی باغ موزه زمان قرار دارد. کافه‌ای نسبتا بزرگ با فضای بسیار دلنشین و خوشایند که می‌توانید پس از موزه‌گردی سری به آن بزنید و ساعت خوشی را در محیط باصفای آن سپری کنید. منوی کافه ریبار از دو قسمت نوشیدنی‌ و غذا تشکیل شده است. منوی غذاها را انواع فست‌فود‌ها مانند برگر، پیتزا و پاستا تشکیل می‌دهد و در منوی نوشیدنی‌ها می‌توانید انواع قهوه سرد و گرم، شیک و چای را مشاهده کنید.

تاریخچه موزه زمان

موزه زمان، باغ موزه‌ای با مساحت ۵ هزار مترمربع و عمارتی با ۷۰۰ متر زیربنا است که قدمتی بالغ بر ۸۰ سال دارد. دیرینگی باغ زیبای موزه به دوره قاجاریه و دیرینگی عمارت به دوران پهلوی اول بازمی‌گردد. هویت مالک اولیه باغ چندان مشخص نیست. تا اواخر دهه‌ی ۳۰ این خانه به شخصی به نام «منصور» تعلق داشت و در اوایل دهه چهل حسین خداداد بازرگان و کارآفرین مشهور ایرانی آنرا در حالی که فقط عمارتی یک طبقه از خشت و گل بود خریداری و مرمت کرد. حسین خداداد مدت کمی در این خانه زندگی کرد و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به آمریکا مهاجرت کرد. پس از انقلاب خانه خداداد توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد و درب‌های آن از سال ۱۳۷۸ با عنوان موزه تماشاگه زمان به روی مردم گشوده شد.

معماری و تزئیات عمارت موزه زمان

طراح عمارت جدید موزه زمان «مهندس ابتکار» و معمار آن «استاد حسین کاشی» با همکاری «حاج رمضان عباسیان» است. اگر چه ظاهر بنا الهام گرفته شده از خانه‌های قجری است اما نشان‌های سبک هنر غربی نیز در جای‌جای آن مشاهده می‌‎شود. آن چیزی که عمارت تاریخی موزه زمان را برجسته می‌کند، تزییتات عمارت به خصوص گچبری‌های فاخر آن است. طراحی گچبری‌های عمارات را استادان عبدالکریم نوید تهرانی، فرهاد یحیى‌پور و حاج‌علی شیعی بر عهده داشته‌اند. طراحی اتاق اصفهان را استادان عیسى بهادری و محمود فرشچیان‌ با استادی تمام انجام داده‌اند. عمارت باشکوه و زیبای موزه تماشاگه زمان از لحاظ تزیینات معماری شامل کاشی‌کاری، گچ‌بری، مقرنس، گره چینی می‌باشند که از جمله‌ی نقاط قوت و علت شهرت این عمارت تاریخی هستند.

کار گچبری‌های عمارت حدودا یک دهه زمان برده و با همکاری ۴۰ هنرمند انجام شده است و طراحی آن تلفیقی از سبک معماری ایرانی و فرنگی است. نمای بیرونی عمارت مانند حاشیه در و سردر یادآور معماری سبک قجری است که در آن نشانه‌های هنر مدرن نیز دیده می‌شود. گچ‌بری ستون‌های طبقه همکف اجرای استاد نعمت، شکل‌بندی و قاب‌بندی سقف هنر دستان استاد حبیب و استاد عبدالله، حاشیه درها و پنجره‌ها، قسمت‌های خارجی و پاگرد طبقه همکف هنر استاد یحیى‌پور و بخشی از سرسرا نیز هنر حاج‌علی شیخی هستند و توسط هنرمندان زبردست نقاش با ظرافت تمام رنگ‌آمیزی شده‌اند.

حرف آخر

در این مقاله موزه تماشاگه زمان را معرفی کردیم توضیحاتی درباره انواع ساعت‌های جالب دکوری قدیمی، ساده، لوکس و ابزارهای تعمیر ساعت و اولین سند تاریخ‌دار ایرانی متعلق به دوران گذشته دادیم. عمارت فاخر موزه زمان یا موزه تماشاگه زمان نیز یکی از آثار هنری شهر تهران است که با معماری و تاریخچه آن نیز آشنا شدیم. برای آشنایی با دیدنی‌ها و جاذبه‌های دیگر شهر تهران، صفحه دیدنی‌های وب‌سایت تهرانیکا را بخوانید.

آلبوم تصاویر