میدان فردوسی تهران

میدان فردوسی از میادین قدیمی شهر تهران است. این میدان در مناطق پرتردد مرکز شهر تهران قرار دارد. شاید اولین چیزی که پس از شنیدن نام میدان فردوسی به ذهنمان خطور می‌کند، نرخ ارز و قیمت سکه باشد. در این مقاله به معرفی میدان فردوسی می‌پردازیم. با تهرانیکا همراه باشید.

معرفی میدان فردوسی

میدان ۹۰ ساله فردوسی، از میادین قدیمی شهر تهران است. امروزه نام میدان فردوسی با دلار فروش‌ها، صرافی‌های پر تعداد، فروشگاه چرم و کفش مردانه به خاطر می‌آید. همچنین بازار فرش عباسی که از مراکز فروش فرش در تهران است در ضلع شمال شرقی میدان فردوسی قرار دارد. سفارت‌های انگلستان و روسیه در نزدیکی میدان فردوسی قرار دارند. این اماکن میدان فردوسی را میدانی مهم در تهران کرده‌اند.

یکی از جذابیت‌های میدان فردوسی، مجسمه حکیم طوس است که به زیبایی هر چه تمامتر شکوهی به میدان بخشیده است؛ این مجسمه هم مانند میدان فردوسی شاهد حوادث بسیاری بوده‌است.

ساختمان‌های مهم دیروز و امروز میدان فردوسی

از ۹۰ سال پیش تا امروز بسیاری از شرکت‌ها و ساختمان‌های مهم در میدان فردوسی تهران بنا شدند. شرکت ایران‌ایر، بانک تهران، هتل ریتز، بازار فرش عباسی، بانک ایران و انگلیس، موسسه عالی حسابداری و… از شرکت‌ها و موسسات قدیمی و معتبری هستند که روزگاری در میدان فردوسی ساختمان یا دفتری داشتند.

از ساختمان‌های تازه‌ساز میدان فردوسی به غیر از فروشگاه‌های چرم، کفش مردانه و همچنین صرافی‌ها، می‌توانیم به شعبه مرکزی بانک شهر اشاره کنیم. در بخش بعدی مقاله به معرفی برخی از ساختمان‌های میدان فردوسی می‌پردازیم.

هتل ریتز

ساختمان هتل ریتز از ساختمان‌های قدیمی میدان فردوسی است که در ضلع شمال غربی میدان قرار دارد. این هتل در سال ۱۳۲۷ خورشیدی تاسیس شد و از هتل‌های مدرن پایتخت بود. هتل ریتز یکی از شعبه‌های هتل‌های زنجیره‌ای «سزار ریتز»، هتل‌دار مشهور سویسی است که بعد از جنگ جهانی دوم در تهران تاسیس شد. اکنون ساختمان هتل ریتز، نمایندگی حوله برق لامع است.

ساختمان ایران‌ایر

ایران‌ایر یا شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما) از قدیمی‌ترین شرکت‌های هواپیمایی در خاورمیانه است که در روز ۵ اسفند ۱۳۴۰ تاسیس شد و در سال ۱۳۴۱ فعالیت خود را آغاز کرد. دفتر این شرکت در ضلع شمال شرقی میدان قرار داشت. هنوز هم این ساختمان به عنوان دفتر شرکت هواپیمایی ایران‌ایر فعالیت می‌کند.

ساختمان بانک ایران و انگلیس

بانک ایران و انگلیس قدیمی‌ترین بانک‌ در ایران است که قدمت آن به دوره «ناصرالدین‌شاه» قاجار می‌رسد. این بانک برای نخستین‌بار اقدام به چاپ اسکناس در ایران کرد. پس از انقلاب اسلامی، با ادغام بانک ایران و انگلیس  و ۱۱ بانک دیگر، بانک تجارت بوجود آمد. یکی از شعبه‌های بانک ایران و انگلیس در ضلع شمالی شرقی میدان فردوسی قرار داشت.

بانک تهران

بانک تهران در سال ۱۳۳۲ آغاز به کار کرد. یکی از شعبات این بانک در ضلع شرقی میدان قرار داشت. پس از دولتی شدن بانک‌ها پس از انقلاب اسلامی، بانک تهران همراه با برخی موسسات بانکی دیگر در هم ادغام شدند و به عنوان بانک ملت فعالیت‌های خود را ادامه دادند.

بازار فرش عباسی

بازار فرش عباسی زیباترین ساختمانی است که در میدان فردوسی قرار دارد. قدمت این بازار به اواخر دوران پهلوی دوم بازمی‌گردد. بازار فرش عباسی از جمله‌ی بازارهای اصلی فروش فرش در تهران و ایران است که در ضلع شمال شرقی میدان قرار دارد. مقاله بازار فرش عباسی

داروخانه رامین

ساختمان داروخانه رامین در ضلع جنوب شرقی میدان فردوسی ازجمله ساختمان‌های مدرنی است که در تهران قدیم احداث شدند. داروخانه رامین حدود ۸۰ سال قدمت دارد. هنوز هم این ساختمان زیبا به داروخانه شبانه‌روزی رامین تعلق دارد.

از دیگر ساختمان‌های قدیمی میدان فردوسی می‌توان به ساختمان موسسه عالی حسابداری و همچنین ساختمان اجاره ماشین اتو لوکس واقع در ضلع شمال شرقی میدان اشاره کرد.

مجسمه‌ فردوسی

در میدان فردوسی تاکنون سه مجسمه نصب شده‌است. مجسمه اول از سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۸؛ مجسمه دوم از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۰ و مجسمه کنونی از ۱۳۵۰ تا به امروز.

ساخت مجسمه کنونی در اواخر دهه ۴۰ و از سوی انجمن آثار ملی به استاد ابوالحسن‌خان صدیقی پیشنهاد شد. استاد صدیقی در آن زمان در کشور ایتالیا به سر می‌برد. ساخت این مجسمه در سال ۱۳۴۸ به پایان رسید و سال ۱۳۴۹ به تهران رسید. فریدون صدیقی پسر استاد صدیقی بعد از یک سال در انبار بودن، مجسمه را در میدان نصب کرد؛ این مجسمه ساعت ۷ صبح دوشنبه ۵ مهر ۱۳۵۰ در مراسمی رسمی رونمایی شد.

مجسمه ۳ متری فردوسی در حالی که شاهنامه را در دست گرفته از سنگ مرمر کارا ساخته شده‌است. این مجسمه بی‌نظیر به عنوان میراث شهر تهران، دارای شکوه و جلال بسیاری است. پایه مجسمه تخته سنگی است که حدودا ۵۹ تن وزن دارد. جالب است بدانید که این تخته سنگ عظیم از کوه الوند همدان جدا و به تهران آورده شد. در پایین مجسمه فردوسی، مجسمه کوچک دیگری قرار دارد که بر روی تخته سنگی نشسته است؛ به گفته فریدون صدیقی، این مجسمه کودکی زال را در کوه‌ قاف نشان می‌دهد. سال‌هاست که مجسمه فردوسی شاهد تماشای فراز و فرود پایتخت‌نشینان است. مقاله مجسمه‌های میدان فردوسی

تاریخچه میدان فردوسی

تاریخچه ساخت این میدان به سال ۱۳۱۳ بازمی‌گردد. تا سال ۱۳۱۲ دروازه‌های قدیمی تهران خراب شده و در همان سال خندق‌های کنار آن‌ها پر شده تبدیل به خیابان‌‌های تهران شد. خیابان انقلاب (شاهرضا) بر روی خندق شمالی شهر ساخته شد.

یک سال بعد از پر شدن خندق‌ها در سال ۱۳۱۳، کنفرانس یا جشن هزاره فردوسی با هدف گرامی‌داشت هزارسالگی فردوسی در تهران و خراسان برگزار شد. دولت وقت ایران تصمیم گرفت تا خیابانی را به نام شاعر بلند آوازه ایرانی نامگذاری کند. شهرداری تهران خیابان قدیمی علاءالدوله (نام قدیمی‌تر آن باغ ایلخانی بوده) را برای چنین منظوری در نظر گرفت. همزمان با توسعه و تعریض این خیابان، میدان فردوسی را در انتهای ضلع شمالی خیابان در تقاطع خیابان تازه‌ساخت انقلاب، ساخت. همچنین خیابان علاءالدوله به خیابان فردوسی تغییر نام پیدا کرد.

این میدان تاریخی در طول حیات خود همواره به‌عنوان کانونی برای تجمعات سیاسی شناخته شده است. باتوجه به قدمت میدان فردوسی و اهمیت آن تاکنون رویدادهای تاریخی مختلفی در آن شکل گرفته است.

طرح میانجیگری آمریکا

در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ با تصویب قانون در مجلس سنا، صنعت نفت ایران ملی شد. پس از آن، حوادثی در ایران شکل گرفت که در تاریخ به «نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران» مشهور است. پس از تصویب این لایحه در مجلس ایران، بحرانی سیاسی بین ایران و انگلیس شکل گرفت. با به اوج رسیدن بحران، آمریکا پیشنهاد داد تا برای حل مشکلات میان شرکت نفت انگلیس و ایران میانجگری کند.

«آورل هریمن» مشاور رییس جمهور آمریکا چند ماه بعد از اعلام ملی شدن صنعت نفت ایران، در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۳۰ وارد تهران شد. او از طرف «هری ترومن» رییس جمهور آمریکا مامور شده بود تا نقش میانجی را بین دولت ایران و انگلیس ایفا کند. ورود هریمن همزمان با  تظاهرات گسترده ضدآمریکایی و ضد انگلیسی هواداران جبهه ملی و حزب توده در تهران شد. کانون این درگیری‌ها میدان فردوسی بود. جمعیت زیادی از هواداران مصدق به رهبری «خلیل ملکی» فاصله بین میدان فردوسی تا میدان بهارستان را طی کردند. تجمع هواداران مصدق باعث درگیری و ضد و خورد آنها با نیروهای پلیس شد. این واقعه از وقایع مهم نهضت ملی بوده‌است.

فردوسی کیست؟

حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی، شاعر حماسه‌سرای بزرگ ایرانی و سراینده شاهنامه، حماسه ملی ایرانیان است. فردوسی را بزرگ‌ترین شاعر پارسی‌گو نام داده‌اند. شاهنامه او از بزرگ‌ترین حماسه‌های بشر است که شهرت جهانی دارد. همچنین فردوسی را حکیم سخن و حکیم طوس نیز لقب داده‌اند.

اطلاعات زیادی درباره زندگی فردوسی در دست نیست. پژوهشگران شاهنامه او را دهقان‌زاده‌ای از روستای پاژ خراسان دانسته‌اند. او از سی سالگی به سرودن حماسه بزرگ خود، شاهنامه همت گمارد. شاهنامه بزرگترین سروده فردوسی و از بزرگ‌ترین آثار ادبی ما ایرانیان است. حکیم ابوالقاسم فردوسی شاهنامه را در ۳۸۴ ه‍.ق، سه سال پیش از آغاز فرمانروایی «محمود غزنوی» به‌پایان رساند. هر چند که حماسه او در آن زمان مورد توجه سلطان غزنوی قرار نگرفت. فردوسی حدودا سی سال بر روی اثر خود کار کرد. او در شاهنامه، فرهنگ ایران و ایرانی پیش از اسلام را با فرهنگ مردمان ایران پس از اسلام پیوند داده‌است.

هزاره فردوسی

هزاره فردوسی جشنی بود که به مناسبت هزارمین سال تولد فردوسی در سال ۱۳۱۳ برگزار شد. این جشن در شهرهای مختلفی مانند تهران و طوس باشکوه و تشریفات خاصی برگزار شد. به هزاره فردوسی، کنگره هزاره فردوسی نیز می‌گویند. می‌توان گفت نخستین اجتماع بزرگ علمی ایران مربوط به کنگره هزاره فردوسی است. در این جشن ایران‌شناسان داخلی و خارجی زیادی شرکت کرده‌اند تا در کنار هم نام فردوسی و شاهنامه او را گرامی بدارند.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی میدان فردوسی پرداختیم. مختصری از تاریخچه آن گفته و اماکن مشهور آن را معرفی کردیم. همچنین توضیحاتی درباره مجسمه‌های این میدان دادیم. به شما پیشنهاد می‌کنیم از دیدن این میدان زیبا و تاریخی غافل نشوید. برای آشنایی با دیگر اماکن تاریخی شهر تهران صفحه اماکن تاریخی وب‌سایت تهرانیکا را ببینید. همچنین برای آشنایی با بورس‌های خیابان فردوسی مقاله راهنمای خرید خیابان فردوسی را بخوانید.

آلبوم تصاویر