خیابان منوچهری؛ بورس عتیقه‌جات، چرم، لوازم آرایشی و تاریخ

خیابان منوچهری از جمله‌ی زیباترین خیابان‌های پایتخت است که قدمتی در حدود ۱۵۰ سال دارد. بسیاری از ما این خیابان را به خاطر فروشگاه‌های خوش آب و رنگ کیف و چمدان، چرم، لوازم آرایشی و بهداشتی و عتیقه‌جات می‌شناسیم؛ اما برای عاشقان تاریخ و فرهنگ، منوچهری خیابانی است پر از تاریخ و قصه. نام این خیابان با تاریخ تهران پیوند عمیقی دارد و دلیل آن بافت تاریخی است که در دل آن واقع شده.

این خیابان امروزه یکی از بازارهای مهم تهران است؛ از مغازه‌هایی بزرگ و کوچکی که تمامی برندهای مشهور لوازم آرایشی و بهداشتی را می‌فروشند و فروشگاه‌هایی که انواع کیف و چمدان چرمی به مشتریان عرضه می‌کنند بگیرید تا مغازه‌هایی عتیقه‌فروشی که در پشت ویترین‌های غبارگرفته خود با اشیاء کهنه و آنتیک تاریخ را به نمایش گذاشته‌اند.

این خیابان در عهد قاجار به نام «باغ ظهیرالدوله» شناخته می‌شد. بعدها در دوران حکومت پهلوی اول نام این خیابان به منوچهری تغییر یافت. نام‌‌اش برگرفته از نام شاعر پرآوازه ایران «منوچهری دامغانی» است؛ هر چند که عالم شعر و ادب نام منوچهری دامغانی به اندازه فردوسی و سعدی بلند آوازه نشد؛ اما خیابان‌اش به اندازه خیابان‌های فردوسی و سعدی پر آوازه و مشهور است.

 در این مقاله به معرفی خیابان منوچهری می‌پردازیم. در ابتدای مقاله به معرفی برخی فروشگاه‌های مشهور‌ی که در این خیابان قرار دارند؛ می‌پردازیم و سپس به اماکن مهم دیروز و امروز خیابان منوچهری و تاریخچه آن می‌پردازیم. با تهرانیکا همراه باشید.

در خیابان منوچهری چه چیزهایی می‌توان خرید؟

خیابان منوچهری یکی از بازارهای مرکز شهر تهران است و از چندین بورس تشکیل شده‌است. از سر خیابان سعدی تا تقاطع لاله‌زار بورس فروش کیف و چمدان و مغازه‌هایی است که رنگ ساختمان می‌فروشند. بعد از تقاطع لاله‌زار تا انتهای خیابان منوچهری را بورس آرایشی و بهداشتی‌ و عتیقه فروشی‌ها در بر گرفته‌اند. «پاساژ مرجان» یکی از بازارهای مهم فروش لوازم آرایشی و بهداشتی در تهران و ایران است که در این قسمت خیابان واقع شده. فروشگاه «ساغرچی» نیز که فروشگاه معتبر لوازم آرایشی است جنب این پاساژ قرار دارد. در طبقه آخر پاساژ، «کافه ایوان»، یکی از کافه‌های خوب تهران فعالیت دارد که می‌توانید پس از گشت و گذار در خیابان منوچهری، در آن کمی استراحت کنید.

«پاساژ چهلستون» یکی از بازارهای مهم عتیقه در انتهای خیابان‌ قرار دارد. این پاساژ با بیش از نیم‌قرن سابقه یکی از جذابیت‌های خیابان منوچهری است. در پیاده‌روی بیرون چهلستون و اطراف آن، افراد زیادی را می‌بینید که بر روی زمین بساط پهن‌کرده و اجناس قدیمی و نوستالژیک می‌فروشند. در بساط این دست فروش‌ها می‌توانید انواع مهر و تسبیح‌های قدیمی، تمبرهای باطل شده، عینک و فندک‌های عتیقه، کاسه، ظروف مسی و برنجی تزیین‌شده، سکه‌های قدیمی، انگشتر، چاقو و ابزارآلات ماشینی از کار افتاده همچون دوربین عکاسی و… را مشاهده کنید و خرید کنید. این بخش از خیابان منوچهری حال و هوای خاصی دارد و اگر هوادار اجناس قدیمی و نوسالژیک باشید قطعا با دیدن آن سوپرایز می‌شوید.

در انتهای خیابان که تقاطع خیابان منوچهری و فردوسی است؛ افرادی زیادی به خرید و فروش دلار مشغولند. در پیاده‌روی خیابان منوچهری فروشندگانی را می‌بینید که برروی چرخ دستی‌های کوچک، ساندویچ ارزان تخم مرغ و سیب‌زمینی می‌فروشند. در فصل زمستان بساط فروش شلغم، لبو و باقالی‌پخته‌فروشی در این خیابان داغ است و در تابستان‌ها هم می‌توانید از این فروشندگان انواع نوشیدنی خنک را بخواهید. فروشگاه‌های خیابان منوچهری عمدتا از ده صبح تا ده شب فعال هستند.

لیست چرم فروشی‌های خیابان منوچهری تهران

در این بخش به معرفی تعدادی از مغازه‌های چرم‌فروشی شناخته شده و قدیمی در خیابان منوچهری و اطراف آن می‌پردازیم. پیشنهاد می‌کنیم اگر به قصد خرید به این خیابان می‌روید حتما به این فروشگاه‌ها سری بزنید:

چرم سومر

تولید کننده چرم طبیعی مبلمان و اتومبیل، شرکت چرم سومر از سال ۱۳۶۵ بانام صنایع چرم صالح نسب و با تکمیل (Finishing)  چرم آغاز به کار کرد. در ابتدا با خرید کراست (چرم بی‌رنگ) بزی و گاوی و با انجام عملیات چاپ و رنگ‌آمیزی خاص برای خود در بازار جایگاه ویژه‌ای ایجاد کرد.

در سال ۱۳۸۲ با ثبت شرکت سومر و واردات ماشین‌آلات مدرن سعی در بهبود کیفیت محصولات خود و تولید بیشتر کرد. اکنون شرکت چرم سومر با داشتن دستگاه‌های مدرن که اکثر آنها ساخت کشور ایتالیا و یا ماشین‌سازان مطرح ایرانی هست می‌کوشد تا واحد نمونه‌ای به لحاظ کیفیت تنوع و سرعت تولید باشد. آدرس: خیابان سعدی شمالی، پایین تر از منوچهری، جنب بانک پاسارگاد، پلاک ۴۴۸.

جزیره

بورس کیف‌های چرم. آدرس: خیابان فردوسی، روبروی سفارت انگلیس، پلاک ۳۲۳.

فروشگاه کیف و چمدان سپیده

بورس انواع کیف‌های اداری چرم طبیعی و مصنوعی کوله پشتی، کیف برزنتی و چمدان، کیف چرم مردانه، کیف دستی و کیف رودوشی. آدرس: خیابان منوچهری بعد از تقاطع لاله‌زار پلاک ۹۷.

فروشگاه ATA SHOP

فروشنده چمدان، کیف و ساک مسافرتی، کوله پشتی، کیف دوشی و کوله پشتی کوهنوردی. آدرس: خیابان سعدی خیابان منوچهری پلاک ۴۸.

فروشگاه کیف و چمدان الماس

بورس انواع چمدان، کیف و تولیدات چرمی و غیر چرمی و کوله پشتی، چمدان فایبرگلاس زیپی، کیف گریم و لوازم آرایش، کیف پول زنانه و ست مردانه چرمی. آدرس: خیابان منوچهری، روبه‌روی پاساژ سینا، پلاک ۱۸۵.

فروشگاه حقیقت

فروشنده انواع کیف‌های آرایشی و لوازم گریم، تاتو، کاشت ناخن، کاشت مژه، شینیون، ویژه مبتدی تا پیشرفته. آدرس: خیابان منوچهری پلاک ۱۲۸.

فروشگاه شیفر Shifer

فروشنده کیف اداری چرمی، کیف لپ‌تاپ، کیف پول چرمی، جاسوئیچی، کمربند، ست مردانه، کفش مردانه چرمی، کفش زنانه چرمی، دمپایی و صندل زنانه و کیف دوشی زنانه. آدرس: خیابان سعدی شمالی پائین‌تر از منوچهری.

تولیدی پروانه

آدرس: خیابان منوچهری، کوچه مهر یکم، پلاک ۱، طبقه همکف.

تاریخچه خیابان منوچهری

برای تاریخ‌دوستان، عاشقان تهران و اهالی فرهنگ، منوچهری خیابانی است که از اهمیت زیادی برخوردار است. برای بررسی تاریخچه این خیابان جذاب باید به دوران قاجاریه بازگردیم؛ وقتی در سال ۱۲۴۶ شمسی به دستور ناصرالدین‌شاه بر وسعت شهر تهران افزوده شد؛ هویت خیابان منوچهری در شمالی‌ترین نقطه پایتخت شکل گرفت. پیش از گسترش شهر، اعیان بیرون از شهر باغ و عمارت می‌ساختند و پس از گسترش حصار، این منطقه از تهران محل سکونت سیاستمداران مهم و بانفوذ شد. این محدوده به دلیل قرار گرفتن باغات «محمدناصر ظهیرالدوله دَوَلوی قاجار»، نوه فتحعلی‌شاه و یکی از رجال پرنفوذ سیاسی دوره قاجار، «باغ ظهیرالدوله» نام‌گذاری شد.

باغات و املاک وسیع ظهیرالدوله در بخش شمالی خیابان منوچهری قرار داشتند. او در دوران «محمدشاه قاجار» (پدر ناصرالدین‌شاه) ایشیک‌ آقاسی (رییس تشریفات) بود. محمدناصر ظهیرالدوله در سال ۱۲۳۹ شمسی به دلیل خدماتی که به ناصرالدین‌شاه نشان داد از شاه لقب ظهیرالدوله گرفت. در سال ۱۲۵۰ وزیر عدلیه و در سال ۱۲۵۳ حاکم خراسان شد. محمدناصر ظهیرالدوله سرانجام در سال ۱۲۵۷ درگذشت. جالب است بدانید که فرزند او «علی ظهیرالدوله» همان کسی است که امروز قبرستان ظهیرالدوله را به نام او می‌شناسیم.

از روزگار ظهیرالدوله تا امروز خیابان منوچهری یکی از نقاط مهم و پرتردد تهران بوده است؛ خیابان لاله‌زار نو (مخبرالدوله)، تقاطع تاریخی را با خیابان منوچهری تشکیل می‌دهند که از عهد ناصری تا به امروز به چهاراه «کُنت» شهرت دارد. دلیل نامگذاری این چهاراه به کنت، از قصه‌های جالب و شنیدنی خیابان منوچهری است؛ ماجرا از این قرار است که در دوران ناصرالدین‌شاه اینجا محل سکونت «کنت آنتوان دمونت فُرت»، اولین رییس پلیس شهر تهران بود؛ وقتی ناصرالدین‌شاه در سفرهای خود به فرنگ از امپراتور اتریش درخواست مستشار نظامی کرد؛ امپراتور، کنت دومونت فرت و سه مستشار نظامی دیگر را به ایران اعزام کرد.

دومونت فرت بعد از ورود به ایران به عنوان نظامی‌ای جنگ دیده و با تجربه، امورات پایتخت را به دست گرفت و بانی اداره نظمیه در ایران شد. کمی بعد از سکونت او در ایران، بخشی از باغات ظهیرالدوله که توسط ناصرالدین‌شاه خریداری شد؛ به دمونت فورت واگذار شد (در برخی منابع ذکر شده که این باغ از طرف ناصرالدین‌شاه به کنت هدیه شد و در برخی دیگر اشاره شده که شخص کنت زمین را خریداری کرده‌است.) تا محل خانه‌ی مجلل نخستین رییس پلیس ایران شود.

پس از تشکیل حکومت پهلوی و همزمان با توسعه و مدرن‌سازی شهر تهران، تغییرات زیادی در کالبد پایتخت ایجاد شد. تمامی باغ‌های جای‌شان را به خانه‌های مسکونی سپردند. در همین وقت نام خیابان باغ ظهیرالدوله نیز به خیابان منوچهری تغییر کرد. نامی که برگرفته از شاعر پر آوازه ایرانی «منوچهری دامغانی» است. شاید به دلیل اینکه منوچهری دامغانی شاعر طبیعت است؛ این خیابان را که زمانی پر باغ و سرسبز بود به نام او نامگذاری کرده‌اند.

به مرور زمان از دهه ۳۰ به بعد تغییرات بسیار زیادی در خیابان منوچهری اتفاق افتاد. به دلیل مجاورت این خیابان با خیابان‌هایی همچون لاله‌زار، سعدی و فردوسی این منطقه به یکی از قطب‌های مهم گردشگری تهران بدل شد. مدارس قدیمی، هتل‌‌ها و کافه‌رستوران‌های شیک‌، مراکز تولید فیلم، بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی خیابان منوچهری شدند. بسیاری از این اماکن امروزه یا از بین‌رفته‌اند و یا متروکه‌اند. اما خیابان منوچهری کماکان با کوچه‌های قدیمی و خاطره‌انگیز‌ش همچنان برجای خود باقی مانده‌است و به حیات خود ادامه می‌دهد.

جاذبه‌ها و اماکن تاریخی خیابان منوچهری

خیابان منوچهری ابنیه تاریخی فراوانی دارد؛ مدرسه و کلیسای «ژاندارک» یکی از نخستین مدارس تهران، کوچه تاریخی «ارباب جمشید» که به هالیوود ایران شهرت دارد؛ دوچرخه فروشی‌ «ادیک»، دومین فروشگاه دوچرخه در تهران، فروشگاه صفحه موسیقی «بتهوون»، انتشارات و کتابفروشی «گوتنبرگ»، «هتل سیروس»، «پاساژ چهلستون»، «عکاسی آلبرت» (افرا) و… همه جزئی از تاریخ خیابان منوچهری هستند که این خیابان را به بخشی دیدنی از پایتخت تبدیل کرده‌اند.

در دهه ۲۰ و ۳۰ خورشیدی، بسیاری از سیاستمدارن  و همچنین بسیاری از مشاهیر ادب و هنر مانند «صادق هدایت»، «فروغ فرخزاد»، «غلامحسین بنان» و… به این خیابان می‌آمدند. بسیاری از فروشگاه‌های فرهنگی و هنری، کافه‌ و رستوران‌های شیک به سبک فرنگی و هتل برای نخستین بار در خیابان منوچهری تاسیس شدند که در ادامه به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم.

کوچه و خانه ارباب جمشید، هالیوود ایران

ارباب جمشید یکی از کوچه‌های قدیمی تهران است که در ضلع غربی خیابان منوچهری قرار دارد. علارغم تغییرات زیادی که به لحاظ معماری شهری در طی سال‌های گذشته در این منطقه صورت گرفته، اما بخش مهمی از بافت قدیمی تهران را هنوز می‌توانید در کوچه ارباب جمشید مشاهده کنید. کوچه‌ و محله‌ای که روزگاری به «هالیوود ایران» شهرت داشت؛ چندین استودیوی مهم سینمایی در روزگار گذشته در این کوچه قرار داشتند که کوچه ارباب جمشید را به خیابان هالیوود ایران مشهور کردند.

اینجا محل فیلمبرداری بسیاری از فیلم‌فارسی‌ها در دوره پهلوی دوم است. خانه «جمشید جمشیدیان»، ملقب به «ارباب جمشید» تاجر زرتشتی در این کوچه واقع شده است. او از اهالی یزد بود که در جوانی به تهران مهاجرت کرد و از طریق صرافی و بانکداری به ثروت و شهرت فراوانی رسید. او یکی از بنیان‌گذران بانک ملی ایران و همچنین نخستین زرتشتی مجلس شورای ملی در عهد قاجاریه بود. خانه او در ضلع  جنوبی میدان‌‌گاهی در همین کوچه قرار دارد.

روبروی خانه ارباب جمشید یکی دیگر از بناهای عجیب و قدیمی کوچه واقع شده که متعلق به «اتحادیه صنف خیاطان» تهران است. ۶ ستون چدنی با قدمتی حدود ۱۵۰ سال در بیرون این ساختمان قرار دارند. گفته شده این ۶ ستون باقی‌مانده از ۵۶ ستون «عمارت قشقایی معیرالممالک» هستند. پس از تخریب عمارت معیرالممالک این ۶ ستون  توسط جمشید جمشیدیان به این کوچه آورده شد. این خانه روزگاری متعلق به «حسن‌خان معتضدی» بوده است و مدتی نیز به‌عنوان استودیوی فیلمسازی از آن استفاده شده. حسن‌خان معتضدی برادر «خان‌بابا معتضدی»، یکی از بنیان‌گذاران صنعت سینما در ایران است.

کوچه و محله ارباب جمشید آنقدر در تاریخ تهران با اهمیت است که باید در مقاله‌ای جداگانه به آن بپردازیم.

مدرسه و کلیسای ژاندارک

اما مهمترین ابنیه تاریخی خیابان منوچهری، مدرسه و کلیسای ژاندارک است که در کوچه‌ای به همین نام واقع شده. مدرسه ژاندارک از قدیمی‌ترین ابنیه‌های تاریخی شهر تهران و خیابان منوچهری است. این مدرسه به کوشش راهبان مسیحی فرانسوی در عهد ناصرالدین‌شاه تاسیس شد؛ ظاهرا در ابتدا نام این مدرسه «سن ژوزف» بود که بعدها به مدرسه ژاندارک تغییر کرد. در اواخر دوران قاجاریه «حسن پیرنیا» ( مشیرالدوله) بخشی از املاک وسیع خود در خیابان لاله‌زار را در اختیار راهبان فرانسوی قرار داد تا در آن مدرسه بسازند.

به اهتمام پیرنیا کار ساخت بنا را معمار گرجی‌تبار مشهور، «نیکلای مارکوف»، در اوایل دوران پهلوی اول انجام داد. علاوه بر مدرسه، این مجموعه کلیسا، صومعه و پانسیون نیز دارد. مدرسه ژاندارک امروز با عنوان مدرسه پسرانه شهید فخری‌زاده و همچنین مدرسه دخترانه امامیه فعالیت دارد.

فروشگاه موسیقی بتهوون (صفحه‌فروشی بتهوون)

صفحه‌فروشی بتهوون در سال ۱۳۳۲ خورشیدی توسط برادران «چمن‌آرا» در حدود کوچه ژاندارک تاسیس شد. فروشگاه بتهوون، قدیمی‌ترین فروشگاه موسیقی در ایران است که هنوز هم از مهم‌ترین مراکز موسیقی است اما دیگر در این خیابان حضور ندارد.

دوچرخه فروشی ادیک

دوچرخه‌فروشی ادیک پس از دوچرخه‌سازی «حسین آقاشیخ» در خیابان «ناصریه» (ناصرخسرو فعلی)، دومین دوچرخه‌فروشی در تهران بود. ادیک ارمنی دکانی در منوچهری باز کرد و علاوه بر اجاره و فروش دوچرخه، با دریافت چند شاهی به تعمیر دوچرخه نیز می‌پرداخت.

عکاسی آلبرت (افرا)

عکاسی آلبرت از قدیمی‌ترین عکاسخانه‌های تهران است که هنوز هم با نام عکاسخانه افرا فعالیت دارد. سال تاسیس عکاسخانه آلبرت ۱۳۳۹ است.

هتل سیروس (مهمانخانه سیروس)

«هتل سیروس» یا «مهمانخانه سیروس» که هنوز ساختمان آن در خیابان منوچهری مشاهده می‌شود در زمان پهلوی اول تاسیس شد؛ این هتل یکی از هتل‌های قدیمی تهران است که به دلیل فرم معماری اثری قابل توجه به شمار می‎‌رود. هتل یا مهمانخانه سیروس در نبش جنوب شرقی چهارراه کنت قرار دارد.

کتاب‌فروشی گوتنبرگ

از دیگر فروشگاه‌های مهمی که نام‌اش با تاریخ خیابان منوچهری گره خورده؛ کتاب‌فروشی گوتنبرگ است. «محمود آقاجان‌زاده کاشی‌چی»، در سال ۱۳۳۳ یا ۱۳۳۴، کتاب‌فروشی گوتنبرگ را در خیابان منوچهری تاسیس کرد. او علاوه بر کار نشر، کتاب نیز از شوروی وارد می‌کرد. کتابفروشی گوتنبرگ پاتوق بسیاری از جوانان و روشنفکران ایرانی در دهه ۳۰ خورشیدی بود.

پاساژ چهلستون

در حدود دهه پنجاه با اضافه شدن مغازه‌های عتیقه‌فروشی بر زیبایی خیابان منوچهری پیش از گذشته افزوده شد؛ مغازه‌هایی که هنوز هم در این خیابان وجود دارند و جذابیت ویژه‌ای به آن بخشیده‌اند. پاساژ آنتیک چهلستون یکی از مراکز خرید اشیا آنتیک در تهران است که در خیابان منوچهری قرار دارد. پاساژی زیبا با معماری اصیل که پس از گذشت ۶۰ سال از تاریخ احداث‌اش هنوز هم اصالت خود را حفظ کرده‌است. اهالی قدیمی پاساژ می‌گویند چهلستون وقتی مرکز تجاری جوانی بود در میان مردم تهران شهرت فراوانی داشت. هر چند که این روزها با رکود صنعت گردشگری پاساژ چهلستون رونق گذشته را ندارد. مقاله پاساژ چهلستون

کلام آخر!

در این مقاله به معرفی خیابان منوچهری دیروز و امروز و مراکز تجاری و فرهنگی گذشته و حال آن پرداختیم.

آلبوم تصاویر