فرهنگسرای نیاوران

فرهنگسرای نیاوران یک مجموعه فرهنگی هنری در شمال تهران است. این مجموعه از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین فرهنگسراهای پایتخت به شمار می‌رود. در این مجموعه، برنامه‌ها و رویدادهای متنوع و تخصصی زیادی در زمینه‌های: ادبیات، موسیقی، هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی برگزار می‌شود. فرهنگسرای نیاوران به دلیل ویژگی‌‌های معماری درخشان‌اش اثری هنری به شمار می‌رود. فرهنگسرای نیاوران در کنار پارک و کاخ تاریخی نیاوران قرار دارد.

در ادامه این مقاله درباره فضای فرهنگسرا، دسترسی، بخش‌ها، تاریخچه و معماری فرهنگسرای نیاوران اطلاعات مفیدی به شما می‌دهیم تا اگر قصد رفتن به این فرهنگسرا را دارید بتوانید از راهنمای جامع این مقاله استفاده کنید. با تهرانیکا همراه باشید.

فرهنگسرای نیاوران کجاست؟

فرهنگسرای نیاوران در منطقه ۱، بیرون از طرح ترافیک و در آدرس جنوب میدان نیاوران، خیابان پاسداران، مقابل پارک نیاوران قرار دارد.

دسترسی به فرهنگسرای نیاوران با مترو

دو ایستگاه نوبنیاد خط ۳ مترو و ایستگاه تجریش خط ۱ مترو، نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو به فرهنگسرای نیاوران هستند. پس از خارج شدن از ایستگاه تجریش می‌توانید سوار اتوبوس‌های خط ۲۲۰ شده و در ایستگاه پارک نیاوران پیاده شوید و یا تا میدان نیاوران سوار تاکسی شوید و با اندکی پیاده‌روی به فرهنگسرا برسید؛ پس از خارج شدن از ایستگاه نوبنیاد باید سوار تاکسی‌های نیاوران بشوید.

چرا باید به فرهنگسرای نیاوران برویم؟

• فرهنگسرای نیاوران یکی از جاذبه‌های دیدنی شهر تهران است.
• معماری فرهنگسرا اثری هنری است که از ترکیب معماری مدرن غربی و معماری سنتی ایرانی ساخته شده‌است.
• فرهنگسرای نیاوران، مجموعه‌ای فرهنگی است که می‌توانید در آن شاهد رویدادهای فرهنگی‌هنری متنوع و جذاب باشید.
• فرهنگسرای نیاوران در کنار مجموعه تاریخی کاخ و پارک نیاوران قرار دارد. بازدید از این سه مجموعه می‌تواند یک روز کامل و ویژه برای شما باشد.
• محوطه فرهنگسرای نیاوران محیط دلنشینی دارد. می‌توانید در باغ فرهنگسرا قدم بزنید و ساعتی به دور از هیاهو شهر از طبیعت لذت ببرید.

فضای فرهنگسرای نیاوران

فرهنگسرای نیاوران در میان یک باغ وسیع قرار دارد. باغی که با الهام از باغ‌های ایرانی ساخته و پرداخته شده‌است. بعد از ورود به باغ و عبور از ساختار هشتی سردر این باغ، برای رسیدن به ساختمان‌های اصلی باید از پله‌ها استفاده کرد. در مسیر اصلی با جوی‌ها و آب‌نماهایی مواجه می‌شوید که باقی مانده‌های باغ قدیمی هستند.

نکته جالب توجه در فضاسازی فرهنگسرای نیاوران، توجه به قناتی است که از دوران قاجاریه تا به امروز باغ را آبیاری کرده‌است؛ معمار هنگام طراحی تصمیم داشته تا ورودی آب و قنات میان باغ را برجسته کند. به همین منظور مدخل قنات با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ پوشانده شده تا قنات فرهنگسرای نیاوران، منبع حیات بخش باغ را برجسته کند. به جز مدخل این قنات در جای دیگری از باغ از کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ استفاده نشده‌بود. اما در مرمت‌هایی که بعدا انجام شد به اشتباه جوی‌ها و حوض‌ها با کاشی‌های فیروزه‌ای پوشانده شدند.

ساختمان فرهنگسرا در قسمت جنوب غربی باغ قرار دارد و از مجموعه بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌است. قسمت عمومی آن را نگارخانه، کتابخانه، سالن‌های نمایش و کافه تشکیل می‌دهد. قسمت‌های عمومی ساختمان از دیگر فضاها تفکیک شده‌است و همگی آن‌ها به شکل نیم دایره، دور تا دور حیاط مرکزی گسترش داده شده. استفاده بهینه از فضا و مرتبط بودن فضاهای مختلف به یکدیگر، با اینکه هرکدام کاربردهای متفاوتی اعم از نمایشی، خدماتی و اداری دارند؛ یکی دیگر از ویژگی‌های مهم و کارآمد بنای فرهنگسرای نیاوران است.

بخش‌های فرهنگسرای نیاوران

فرهنگسرای نیاوران از پنج بخش تشکیل شده که عبارتند از: سالن خلیج فارس، سالن گوشه، کتابخانه، نگارخانه و بخش اداری.

تاریخچه فرهنگسرای نیاوران

زمین فرهنگسرای نیاوران در دوره قاجار به نام «باغ عزیزخان» شهرت داشت. عزیزخان یکی از خواجه‌گان مورد علاقه ناصرالدین‌شاه قاجار بود که بعدها به ثروت زیادی رسید و املاک بسیاری به دست آورد. او پیش از مرگ املاک خود را به احمدشاه واگذار کرد. در دوران سطلنت رضاشاه این املاک به اون تعلق گرفت و در زمان محمدرضاشاه برای باغ وقف‌نامه کتبی نوشته شد. در دوران پهلوی دوم بخشی از باغ توسط دکتر محمد یزدی خریداری شد تا در آن بنای بیمارستان مسلولان احداث شود.

این بیمارستان ۱۵ سال به فعالیت خود ادامه داد تا اینکه محمدرضا پهلوی کاخ نیاوران را به عنوان محل کار و سکونت خود انتخاب کرد. فرح پهلوی نیز این باغ را برای احداث دفتر کار خود در نظر گرفت. بعدها به منظور جلوگیری از قطع درختان کهن‌سال باغ، دفتر فرح پهلوی در ضلع غربی این باغ ساخته شد و ضلع جنوبی به پیشنهاد «کامران دیبا» برای ایجاد مکان فرهنگی شامل کتابخانه، نگارخانه، سالن آمفی‌تئاتر، رستوران و کافه تریا در نظر گرفته شد. فرهنگسرای نیاوران در دهه ۱۳۵۰ توسط پسرعموی فرح دیبا، یعنی کامران دیبا در این باغ طراحی و ساخته شد.

این مجموعه فرهنگی ۲۵۰۰ متر مربع وسعت دارد. کار ساخت فرهنگسرای نیاوران در سال ۱۳۵۵ خورشیدی آغاز شد و در سال ۱۳۵۶ به اتمام رسید و نهایتا در سال ۱۳۵۷ افتتاح گردید. فرهنگسرای نیاوران یکی از نخستین فرهنگسرای ایران است که پس از احداث تاثیر مهمی در ایجاد فضاهای هنری تهران داشت.

رویدادهای فرهنگسرای نیاوران

رویدادهای فرهنگسرای نیاوران به چند دسته هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، موسیقی و گرافیک تقسیم می‌شود. از سال ۱۳۷۴ خورشیدی که کاربری این مجموعه دستخوش تغییر شد (از سال ۱۳۶۴ تا سال ۱۳۷۴ خورشیدی به عنوان دانشکده هنر استفاده می‌شد)؛ رویدادهای فرهنگی و هنری بسیاری اعم از گالری‌های هنری، نشست‌های نقد و بررسی رسانه‌ای اهالی هنر، تئاتر، کنسرت و کارگاه‌های هنری در این فرهنگسرا برگزار شد.

از برجسته‌ترین رویدادهای فرهنگسرا می‌توانیم به دوره هشتم دو ساله سفال ایران در سال ۱۳۸۴ خورشیدی، نشست‌های تخصصی شعر موسوم به سه‌شنبه‌های شعر نیاوران در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، دوره دوازدهم جشنواره موسیقی جوان در سال ۱۳۹۷ خورشیدی، نمایشگاه گروهی هنرمندان پیشکسوت ایرانی که با حضور طاها بهبهانی (نقاش و مجسمه ساز)، ایران درودی (نقاش)، ناصر هوشمند وزیری (مجسمه ساز)، حسین نوری (نقاش و نویسنده) و علی فرامرزی (نقاش) در سال ۱۳۹۸ خورشیدی برگزار شد و اجرای زنده کنسرت‌های دوره سی و پنجم جشنواره موسیقی فجر در سال ۱۳۹۸ خورشیدی اشاره کنیم.

معماری فرهنگسرای نیاوران

فرهنگسرای نیاوران یکی از شاهکارهای هنری تهران است که باید به عنوان میراث هنری با ارزش به آن توجه کنیم. طراحی فرهنگسرا  را معمار برجسته، «کامران دیبا» برعهده داشته است؛ پیش از بررسی ویژگی‎‌های معماری فرهنسگرای نیاوران این نکته قابل توجه است که کامران دیبا برای احداث ساختمان فرهنگسرا هیچکدام از درختان کهنسال باغ را تخریب نکرد. او ساختمان را روی باقی مانده‌های ساختمان قدیمی باغ بنا کرد تا مجبور به قطع و تخریب هیچ درختی نشود.

طراحی و معماری فرهنگسرای نیاوران در واقع بر اساس شاخص‌های معماری مدرن و ترکیب آنها با عناصر معماری سنتی ایران صورت گرفته است. کامران دیبا برای خلق اثر خود از عناصر معماری کهن ایران الهام گرفته و آن‌را به سبکی پست مدرن و مینیمال طراحی کرده‌است.

او در ساخت ساختمان فرهنگسرا به شکل خلاقانه‌ای از بتن استفاده نموده‌. در واقع دیبا از بتن که یکی از عناصر سبک معماری معاصر است بهره گرفته، اما همراه با آن از پودر سنگ سفید و پودر سنگ زرد به عنوان مکمل استفاده کرده‌است. پودر سنگ سفید و پودر سنگ زرد بعد از ترکیب با بتن، رنگی نزدیک به سبز را حاصل می‌کند؛ که یادآور کاهگل مورد استفاده در بناهای سنتی ایران است. سایبان از دیگر عناصر معماری سنتی ایرانی است که کامران دیبا از آن به جای کنسول استفاده بهره برده است.

فرم‌های هندسی معماری سنتی ایران در کنار طراحی پست مدرن ساختمان مجموعه از دیگر خلاقیت‌های کامران دیبا برای خلق اثر مشهورش است. سردر اصلی این فرهنگسرا از ساختار هشتی معماری سنتی ایران پیروی می‌کند. همچنین از طراحی طاق‌های روستاهای ایران و نورگیرهایی برگرفته از بادگیرهای کویری ایران در این بنا استفاده شده‌است؛ نور خورشید از طریق بادگیرها به چهار طرف ساختمان وارد می‌شود و روشنایی داخل ساختمان را تامین می‌کنند. از طرف دیگر وجود این بادگیرها باعث می‌شود تا هوا در طول ساختمان در جریان باشد.

همچنین فضاهای مختلف به شکلی منعطف طراحی و ساخته شده‌اند؛ تا به راحتی بتوان کاربرد آن‌ها را از طریق تقسیم فضا تغییر داد. به این منظور در فضاهای با کاربرد نمایشی، می‌توان از شبکه‌های کرکره‌ای تعبیه شده در محل، استفاده کرد. ساختمان‌های این مجموعه با یکدیگر اختلاف سطح دارند؛ که برای استفاده از این ویژگی، پلکان و شیب‌هایی در فضاهای داخلی هر ساختمان تعبیه شده‌است. در واقع پلکان ساختمان نه تنها اتصال دهنده قسمت‌های مختلف هر فضا به یکدیگر، بلکه راه دسترسی اصلی به فضاهای بسته نیز است.

ساختمان این مجموعه در دو طبقه مجزا ساخته شده‌است و فضاهای مختلف آن طوری کنار هم نشسته‌اند که باعث شده مجموعه‌ای یگانه از نظر حجم و سازماندهی اجزا ایجاد شود. گرچه ساختمان‌های مجموعه فرهنگسرا المان‌های مشابه زیادی با یکدیگر دارند؛ اما در طراحی نما باهم تفاوت دارند. این تفاوت باعث شده هر ساختمان مانند یک قطعه از یک پازل، مکمل ساختمان دیگر شود و همگی از طریق حیاط مرکزی به یکدیگر متصل شوند. سطح مسطح حیاط این مجموعه محل برگزاری فعالیت‌های هنری نظیر کنسرت‌ها و همچنین همایش‌های متعدد است.

کامران دیبا نه به شکل مستقیم بلکه با الهام از معماری سنتی ایران کار طراحی فرهنگسرا را با مهارت و چیزه دستی انجام داده‌است. یکی دیگر از الهامات او در حیاط مرکزی فرهنگسرا بسیار مشهود است؛ درهای ورودی اصلی فرهنگسرا رو به حیاط مرکزی باز می‌شوند. دروازه ورودی، فواره، باغچه درون حیاط، در کنار رواق‌های ساختمان و نورگیرهای انحنادار چیزی نیستند جز تداعی‌کننده فضای معماری سنتی ایران.

کامران دیبا کیست؟

شماره تماس بخش‌های فرهنگسرای نیاوران

• شماره تماس واحد موسیقی: ۲۲۸۰۲۲۴۹
• شماره تماس واحد هنرهای تجسمی: ۲۲۸۰۱۱۴۶
• شماره تماس واحد هنرهای نمایشی فرهنگسرای نیاوران: ۲۲۲۹۵۸۱۷
• شماره تلفن واحد گرافیک فرهنگسرای نیاوران: ۲۲۸۰۲۸۲۵

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم به معرفی فرهنگسرای نیاوران بپردازیم. تاریخچه آن را بررسی کردیم و با شما درباره بخش‌های مختلف و معماری آن به گفتگو پرداختیم. امیدواریم با خواندن این مقاله به شناخت خوبی از فرهنگسرا رسیده باشید. اگر فرصت و فراغتی دارید پیشنهاد می‌کنیم در رویداد‌های فرهنگی هنری فرهنگسرا شرکت کنید.

آلبوم تصاویر

سوالات متداول