کاخ اختصاصی نیاوران

مجموعه فرهنگی‌تاریخی نیاوران از ارزشمندترین و پربازدیدترین کاخ‌های شهر تهران است. قدمت ابنیه این مجموعه دیدنی به دوران قاجاریه و دوران پهلوی بازمی‌گردد. این کاخ برای علاقمندان به تاریخ معاصر محیطی بسیار ایده‌ال و جذاب دارد. در این مقاله کاخ اختصاصی مجموعه نیاوران را به شما معرفی ‌می‌کنیم. این کاخ پیش از انقلاب آخرین سکونتگاه خانواده پهلوی در ایران بوده‌است. با تهرانیکا همراه باشید.

معرفی کاخ موزه اختصاصی نیاوران

قدمت ساخت کاخ اصلی یا کاخ اختصاصی نیاوران به پیش از انقلاب ایران برمی‌گردد. این کاخ در ابتدا به قصد پذیرایی میهمان ویژه دربار ساخته شد، اما بعد از اتمام پروژه، ساختمان آن به محل اصلی زندگی محمدرضا پهلوی و خانواده او تبدیل شد. کاخ اختصاصی نیاوران از دو طبقه و یک نیم طبقه تشکیل شده که در آن اتاق‌ها، تالارها، اشیاء و لوازم هنری و تاریخی زیادی وجود دارد. در ادامه طبقات مختلف کاخ اختصاصی نیاوران را معرفی می‌کنیم.

راهنمای طبقات کاخ اختصاصی نیاوران

طبقات کاخ اختصاصی نیاوران شامل طبقه اول، نیم‌طبقه دوم و طبقه دوم می‌شود. دورتادور طبقه اول کاخ نیاوران تشکیل شده از اتاق انتظار، سالن تشریفات یا پذیرایی، سالن نشیمن، سینمای اختصاصی، تالار آبی و سالن غذاخوری است. سرسرای این طبقه آینه‌کاری شده است و به همین دلیل در لحظه ورود به کاخ اختصاصی بسیار درخشان جلوه می‌کند. نیم طبقه دوم کاخ اختصاصی نیاوران مابین طبقه اول و طبقه دوم کاخ قرار دارد. در این طبقه اتاق خواب لیلا پهلوی فرزند شاه و فرح پهلوی، اتاق ندیمه لیلا پهلوی، سالن کنفرانس، دفتر کار فرح پهلوی و دفتر منشی وی قرار دارد. در طبقه دوم کاخ اختصاصی نیاوران، اتاق خواب محمدرضا شاه و فرح پهلوی، اتاق خواب فرحناز و علیرضا پهلوی، اتاق استراحت نیم‌روزی شاه، اتاق مطالعه فرحناز و علیرضا پهلوی، اتاق نشیمن خصوصی، اتاق لباس و اتاق آرایش فرح پهلوی دیده می‌شود که در ادامه به توضیح جداگانه هر یک از این قسمت‌ها می‌پردازیم.

سرسرای کاخ نیاوران

سرسرای کاخ اختصاصی نیاوران یکی از قسمت‌های جذاب طبقه همکف محسوب می‌شود. این سرسرا تابلوها و آثار هنری فاخر هنرمندان نام‌داری را در دل خود جای داده‌است. برای مثال در آن ستون تزئینی زیبایی می‌بینید که اثر مجسمه‌ساز شهیر ایرانی «پرویز تناولی» است. آثار دیگری نیز در این قسمت نگهداری می‌شود که از برجسته‌ترین آن‌ها می‌توان به تابلوی نقاشی «بهمن محصص»، تابلو نقاشی «محسن فروغی»، ظروف‌ چینی متعلق به قرن ۱۹ مزین به تصاویر اولین امپراتور فرانسه «ناپلئون بناپارت»، قالیچه دستبافت کرمان با نقوش «شیخ صنعان و دختر ترسا» و قالی دستبافت مشاهیر راور کرمان اشاره کرد.

مبلمان و دکوراسيون داخلی کاخ نیاوران ساخت کارخانه‌های مشهوری نظیر «مرسیه فرانسوی» و «کنول آمریکایی» است. یکی از نکات جالب سرسرای کاخ اختصاصی نیاوران، سقف بازشوی آن است که در ادامه در بخش معماری به معرفی آن می‌پردازیم.

سالن پذیرایی کاخ اختصاصی نیاوران

سالن پذیرایی کاخ اختصاصی نیاوران در قسمت جنوبی طبقه همکف قرار دارد. این سالن مزین به فرش‌های نفیس ایرانی است. نفیس‌ترین فرش سالن پذیرایی کاخ نیاوران فرشی دستبافی است که استاد «علی کرمانی» آنرا بافته است. چهره پادشاهان ایرانی از دوره هخامنشیان تا دوره قاجار به شکل هنرمندانه‌ای در تار و پود این فرش دیده می‌شوند. همچنین چندین تابلوی نقاشی‌های در این سالن به نمایش درآمده‌اند. این تابلوها اثر هنرمندانی نظیر موریس اوتریو، ماری لورانسن و آلفرد سیسلی است. پرتره شاه و فرح پهلوی نیز به صورت جداگانه در قسمتی از سالن پذیرایی کاخ اختصاصی نیاوران دیده می‌شود.

سالن غذاخوری کاخ اختصاصی نیاوران

در سالن غذاخوری کاخ اختصاصی نیاوران ظروف سفارشی خاندان پهلوی دیده می‌­شود. این ظروف ساخت کشورهای مختلفی اعم از فرانسه، چکسلواکی و آلمان است. ظروفی بریتانیایی از جنس نقره متعلق به قرن ۱۹ میلادی از جمله‌ی دیدنی‌ترین اشیاء سالن غذاخوری است. ظروفی از کارخانجات مشهوری نظیر «رزنتال آلمان» و «سور فرانسه» مجموعه‌ای گرانبها از ظروف هستند که می‌توانید در سالن غذاخوری کاخ اختصاصی نیاوران تماشایشان کنید.

سالن نشیمن کاخ اختصاصی نیاوران

در طراحی داخلی سالن نشیمن کاخ نیاوران از پالت­ متفاوتی با رنگ تیره استفاده شده‌است. همین امر باعث وجه تمایز این سالن با دیگر قسمت­های کاخ نیاوران شده. یکی از جالب‌ترین اشیایی که در سالن نشیمن کاخ اختصاصی می‌توانید ببینید، ظرفی است که آنرا «ریچارد نیکسون» رئیس جمهور اسبق آمریکا به دربار ایران هدیه داده‌است. نیکسون در سال­‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۴ میلادی ریاست جمهوری آمریکا را بر عهده داشت و این ظرف نفیس را در سال ۱۹۷۳ به دربار پهلوی هدیه داد. سالن نشیمن کاخ اختصاصی دارای مبلمان و فرش‌های نفیسی است.

سینمای اختصاصی کاخ نیاوران

سینمای اختصاصی کاخ نیاوران با وسعت ۴۰۰ مترمربع در طبقه اول این مجموعه قرار دارد. به غیر از امکانات پخش فیلم در این سینما پرده‌های آلومینیومی خاصی قرار دارد که همراه با باز شدن آن‌ها، موسیقی ملایمی پخش می‌شود. بازدید از سینمای اختصاصی کاخ نیاوران از سال ۱۳۹۵ با موافقت اداره کل موزه‌های تهران آزاد اعلام شد. این سینما محل نمایش برخی فیلم‌های مشهور تاریخ سینما در دربار ایران بوده است.

تالار آبی کاخ نیاوران

تالار آبی کاخ نیاوران با مساحت ۳۵۰ مترمربع روبروی سالن پذیرایی قرار دارد. پرده‌ها و دیوارهای داخل این تالار به رنگ آبی هستند. بر روی دیوارهای بیرونی تالار آبی که در محوطه باغ نیاوران قرار دارد، کاشی‌های هفت رنگ نصب شده است. رو به روی تالار نیز آب‌نمای جالبی قرار دارد که فضای کاخ را متفاوت کرده‌است. ترکیب کاشی‌های آبی با آب‌نمای روبروی تالار و از طرف دیگر رنگ غالب به کار رفته در داخل تالار باعث شده تا این قسمت از کاخ نیاوران به نام تالار آبی شناخته شود. در حال حاضر قاب‌ کاشی‌های بیرون تالار به دلیل گذشت زمان و بارش باران تا حد زیادی آسیب دیده‌اند.

داخل تالار آبی مانند بیرون آن بسیار خیره‌کننده است و با گچ‌بری‌های سلطنتی تزئین شده است. جالب است بدانید که تالار آبی در سال ۱۹۷۸ میزبان «جیمی کارتر» رئیس جمهور آمریکا بوده. نهایتا پس از سال‌ها متروک ماندن، تالار آبی کاخ نیاوران در سال ۱۳۹۱ به برگزاری نمایشگاه‌های پارچه و لباس اختصاص داده شد. در حال حاضر بعضی از لباس‌های سلطنتی متعلق به فرح و محمدرضا پهلوی در این تالار نگهداری می‌شود. این لباس‌ها در زمان برگزاری نمایشگاه‌های لباس و پارچه به مکان دیگری منتقل شده و نهایتا بعد از اتمام مدت نمایشگاه به تالار آبی بازگردانده می‌شوند.

سالن انتظار کاخ نیاوران

سالن انتظار کاخ اصلی نیاوران محل انتظار مهمانان دربار پهلوی بود و در طبقه همکف کاخ قرار دارد. این سالن نیز مانند دیگر بخش‌های کاخ از فرشی نفیس پوشیده شد و در آن آثار هنری ارزشمندی به نمایش درآمده‌اند که از بین آن‌ها می‌توانیم به تابلو نقاشی «ایران دَرّودی» اشاره کنیم.

نیم طبقه دوم کاخ اصلی نیاوران

همانطور که گفته شد در نیم‌طبقه دوم کاخ اختصاصی نیاوران اتاق خواب لیلا پهلوی، فرزند پهلوی دوم در کنار اتاق کار فرح پهلوی قرار دارد. از برجسته‌ترین آثاری که در این طبقه نگهداری می‌شود می‌توان به تندیس بودایی اشاره کرد که متعلق به قرن سوم میلادی است. در کنار آثار هنری چند مورد از لباس‌های محمدرضا پهلوی نیز در این قسمت نگهداری می‌شود.

طبقه دوم کاخ اختصاصی نیاوران

برجسته‌ترین آثار طبقه دوم کاخ اختصاصی نیاوران تابلو نقاشی اثر «ژان مارک ناتیه»، نقاش فرانسوی، میز تحریر ساخته شده به سبک لویی شانزدهم متعلق به قرن ۱۸ فرانسه در اتاق استراحت نیمروزی شاه و تابلو نقاشی اثر «عباس کاتوزیان» در اتاق خواب فرحناز پهلوی را شامل می‌شود. در اتاق مطالعه علیرضا پهلوی هم یک ماکت دریایی متعلق به سال ۱۹۷۶ میلادی فرانسه در کنار پلاک‌های نیروی دریایی دوران پهلوی دیده می‌شود. جالب است بدانید که کلیه وسایل اتاق خواب شاه و همسرش (به غیر از فرش‌های دستبافت تبریزی و کاشانی) ساخت کشور فرانسه است. در اتاق لباس کاخ اختصاصی نیاوران هم که متعلق به فرح پهلوی بوده، لباس‌های وی نمایش داده می‌شود. در اتاق آرایش او لوازم شخصی وی هنوز هم نگهداری می‌شوند و قابل بازدید هستند.

تاریخچه کاخ اختصاصی نیاوران

عملیات احداث این کاخ به دستور محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۳۷ آغاز شد و پس از چندسال وقفه در ساخت، در سال ۱۳۴۶ به اتمام رسید. این بنا در ابتدا به عنوان محلی برای پذیرایی میهمانان خارجی در نظر گرفته شد، اما پس از پایان ساخت محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده‌اش شد.

معماری کاخ اختصاصی نیاوران

معماری کاخ اختصاصی نیاوران توسط مهندس «محسن فروغی» انجام شد. «دفتر مهندسین مشاور فرمانفرمائیان و همکاران» کار نظارت بر اجرای عملیات عمرانی را انجام داده‌است. کاخ اصلی مجموعه نیاوران با مساحت ۹۰۰۰ مترمربع از دو طبقه مجزا و یک نیم طبقه تشکیل شده است. ساختمان به شکل مستطیل طراحی شده و دارای سقفی بلند همراه با چندین ستون است. سبک معماری کاخ اختصاصی نیاوران ترکیبی از معماری مدرن و معماری سنتی ایرانی است. نمای جنوبی در واقع نمای اصلی عمارت است که با الهام از سبک معماری ایرانی در دوران باستان و تلفیق آن با معماری بناهای پس از اسلام ساخته شده. این ورودی ایوان شکل که دو ستون در آستانه خود دارد پوشیده از کاشی‌های رنگارنگ زیباست که توجه‌ها را به خود جلب می‌کند. در بالای ایوان ورودی کاخ نیاوران یک تاج سلطنتی برنزی قرار دارد.

یکی از جالب‌ترین قسمت‌های کاخ اختصاصی نیاوران، سقف بازشوی آن است. این سقف متحرک آلمینیومی، کاخ نیاوران را متمایز از سایر کاخ‌های سلطنتی کرده است. طراحی این سقف بر پایه معماری نور صورت گرفته که باعث شده روشنایی داخل کاخ از نور خورشید و نور طبیعی روز تامین شود. این سقف در تهویه هوای جاری کاخ نیز نقش به سزایی دارد. کاخ نیاوران مزین به آینه کاری، گچ کاری و کاشی کاری‌های چشم نوازی نیز می‌باشد. این تزئینات توسط استادان صاحب نام آن دوران یعنی استاد علی اصغر (آینه‌کار)، استاد عبداللهی (گچ‌کار) و استاد کاظم‌پور (کاشی‌کار) و سنگ‌کاری‌های نفیس کاخ توسط شرکت سنگبری میکا به مدیریت حسن کارگر انجام گرفته است.

مرمت کاخ اختصاصی نیاوران

کاخ اختصاصی نیاوران در دی ماه ۱۳۸۲ خورشیدی با هدف مرمت و نوسازی به مدت ۶ سال تعطیل شد. در پروژه مرمت کاخ نیاوران گچ‌بری‌ها، آینه‌کاری‌ها، سیستم‌های تهویه هوا، سیستم برق، پوشش سقف و کف کاخ و… تعمیر شدند. همچنین بسیاری از مبلمان، و دیوارکوب‌ها نیز تعمیر و مرمت شدند. در اسفند ۱۳۸۸ مجدد درب‌های کاخ اختصاصی بر روی علاقمندان به این مجموعه باز شد.

حرف آخر

تهران کاخ‌‌موزه‌های زیادی دارد. کاخ‌موزه نیاوران یکی از محبوب‌ترین آنهاست که سالانه شمار زیادی گردشگر از آن بازدید می‌کند. این کاخ موزه دیدنی راوی تاریخ معاصر کشورمان است. چندین کاخ و تالار دیدنی مجموعه کاخ موزه نیاوران را تشکیل می‌دهد. ما در این مقاله کاخ اختصاصی این مجموعه را به شما معرفی کردیم.

برای بازدید بهتر از مجموعه نیاوران می‌توانید راهنمای بازدید کاخ نیاوران سایت تهرانیکا را بخوانید؛ همچنین برای خواندن باقی راهنماهای وبسایت تهرانیکا، صفحه دیدنی‌های سایت را ببینید.

آلبوم تصاویر