عمارت ارباب هرمز

عمارت ارباب هرمز (عمارت مجیدآباد)، عمارتی قاجاری در پارک پلیس تهران است. این عمارت در محله مجیدآباد منطقه ۴ شهر تهران قرار گرفته است. با تهرانیکا همراه باشید برای آشنایی بیشتر با عمارت ارباب هرمز.

تاریخچه عمارت ارباب هرمز

محله مجیدآباد، در گذشته روستایی از توابع شمیرانات بوده و بیرون از شهر تهران قرار داشته است. در روستای مجیدآباد باغ میوه‌ای به نام قوقوک که بعدتر باغ اناری خوانده می‌شد، قرار داشته است؛ این باغ امروزه تبدیل به پارک پلیس شده و عمارت ارباب هرمز در آن قرار دارد.

روایتی امیر مفخم رئیس ایل بختیاری را سازنده عمارت دانسته؛ اما براساس معماری عمارت و شواهد دیگر، ساخت آن به دوران قاجار برمی‌گردد. بر اساس شواهد، حاجب‌الدوله (حامل فرمان قتل امیرکبیر به کاشان) از رجال قاجاری دوره ناصری، سازنده عمارت مجیدآباد و رونق روستای مجیدآباد بوده است.

در اوایل دوره پهلوی این عمارت و باغ اناری محل سکونت لطفعلی‌خان امیر مفخم بختیاری، رئیس ایل بختیاری بود. پس از مرگ او این عمارت محل زندگی پسر امیر مفخم، ابوالقاسم‌خان بختیاری و همسرش بی‌بی‌عظیمه بختیاری بود. ابوالقاسم‌خان و همسرش در سال ۱۳۲۷ خورشیدی، عمارت و باغ اناری و زمین‌های روستاهای اطراف را به ارباب هرمز آرش و همسرش پری آگاهی، از سرشناسان زرتشتی، فروختند.

ارباب هرمز تا سال ۱۳۵۱، زمان مرگش در فصل‌های کشاورزی و باغداری در عمارت ارباب هرمز زندگی کرده و در باغ به باغداری می‌پرداخت. ارباب هرمز در زمان مالکیت عمارت، بخش‌هایی به عمارت ارباب هرمز اضافه کرد. پس از مرگ هرمز آرش، فرزندش تهمتن سرپرستی عمارت و باغ را برعهده گرفت.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تهمتن و خانواده هرمز آرش از ایران مهاجرت کردند و این املاک، متروک و بدون سرپرست باقی ماندن. در این سال‌ها عمارت متروکه ارباب هرمز چند سالی محل انبار و اقامتگاه کارگران بود. پس از ثبت ملی این عمارت در سال ۱۳۸۴، دوسال بعد از افتتاح پارک پلیس، این عمارت بازسازی شد.

روایت هرمز فیروزمند از عمارت ارباب هرمز

هرمز فیروزمند از کارمندان ارباب هرمز در مصاحبه با همشهری توضیحاتی درباره این عمارت می‌دهد.

«طبقه بالا اتاق خواب و پذیرایی و آشپزخانه و محل زندگی ارباب بود و طبقه پایین مختص مهمان‌ها و مباشرها. خدیجه خانم و دختر و پسرش آشپزی و امورات داخل عمارت را برعهده داشتند. برق عمارت از برق تهرانپارس تامین می‌شد. پری خانم همسر ارباب هرمز و بچه‌ها اغلب ساکن هندوستان بودند و خود ارباب هم تا آبان‌ماه ساکن عمارت بود و محصولات باغ را که جمع می‌کرد به هندوستان می‌رفت. ارباب ۸ شهریور ۱۳۵۱ فوت کرد و در جایی در قصر فیروزه دفن شد. آرامگاه روئین‌تن فرزندش هم آنجاست. بعد از فوت او، چند سالی پسر دیگرش تهمتن با خانم و بچه‌هایش داخل عمارت زندگی می‌کردند و بعد آنها هم رفتند خارج از کشور.»

معماری عمارت ارباب هرمز

این عمارت قاجاری در دو طبقه و در بخش میانی باغ اناری (پارک پلیس) واقع شده است و شامل یک تالار مجلل در طبقه اول با هشت پایه ستون و سرستون‌های کرنتی و سقف‌های گچبری شده با طرح‌های زیبای هنر اصیل ایرانی است. تزئینات چوبی و گچ‌بری‌های رنگی در طبقه دوم این عمارت نیز به همراه اتاق‌های مجلل خود با معماری قاجاری، جلوه ویژه و چشم نوازی به این بنای تاریخی بخشیده‌اند.

این عمارت در قسمت بالایی باغ خود قناتی داشت که آب به‌وسیله لوله‌های سفالی به نام تنبوشه، به‌سمت حوض و فضای حوض‌خانه در طبقه همکف هدایت می‌شد. این عمارت دارای دو گوشواره و هر گوشواره دارای طاقچه‌هایی با رنگ‌های گوناگون است که در زمان پهلوی اول افزوده و در زمان پهلوی دوم اتاق‌های انتهایی آن ساخته شد. مساحت این عمارت دو طبقه به‌همراه زیرزمینی کوچک، ۹۰۰ متر مربع است. این بنا در تاریخ شانزدهم اسفند ۸۴ به شماره ۱۴۶۱۰، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

موزه گرافیک ایران

 انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران در سال ۱۳۷۷ تاسیس شده و دو سال بعد از آن کمیته‌ای با هدف ایجاد موزه و جمع‌آوری و نمایش آثار تاریخی طراحی گرافیک ایران راه‌اندازی کرد. این کمیته تا سال ۱۳۹۰ با کمک و همیاری هنرمندان و اساتید گرافیک ایران، بیش از ۶۰۰۰ اثر را جمع‌آوری کرد. در سال ۱۳۹۳ سازمان زیباسازی شهرداری، عمارت ارباب هرمز را در اختیار این انجمن قرار داده و موزه گرافیک ایران در عمارت ارباب هرمزِ پارک پلیس افتتاح شد.

در آخر

در این پست توضیحاتی درباره عمارت ارباب هرمز از جمله تاریخچه، آشنایی با سازندگان و کاربری امروزی عمارت ارائه کردیم. همچنین برای دسترسی راحت‌تر شما، نشانی، نحوه دسترسی و ساعات کاری این عمارت را در ادامه قرار دادیم. برای آشنایی با دیگر اماکن تاریخی شهر تهران، صفحه اماکن تاریخی وب‌سایت تهرانیکا را ببینید.

آلبوم تصاویر