علی اکبر صنعتی

علی‌اکبر صنعتی یکی از هنرمندان بزرگ قرن سیزدهم ایران است. او در زمینه نقاشی و مجسمه‌سازی فعالیت می‌کرد و این هنر را از استادان بنام ایران فراگرفته بود. در ادامه به معرفی استاد علی‌اکبر صنعتی می‌پردازیم. با تهرانیکا همراه باشید.

کودکی علی‌اکبر صنعتی

علی‌اکبر صنعتی متولد سال ۱۲۹۵ خورشیدی در کرمان بود. حدودا ۶ ساله بود که پدرش را بر اثر ابتلا به طاعون از دست داد. مادرش که توانایی مالی نگهداری از فرزند را نداشت، او را به پرورشگاه صنعتی کرمان سپرد. بنیان‌گذار پرورشگاه صنعتی، خیری به نام «حاج‌علی‌اکبر صنعتی‌زاده» بود.

برای تحصیل کودکان پرورشگاه، حاج‌علی‌اکبر صنعتی‌‌زاده نام‌‌خانوادگی‌اش را روی آنها می‌گذاشت. حاج‌علی‌اکبر صنعتی‌‌زاده که اشتیاق زیاد علی‌اکبر صنعتی را برای فراگیری هنر می‌دید، پس از اتمام تحصیلات ابتدایی وی، او را پیش پسرش «عبدالحسین صنعتی‌زاده»، به تهران فرستاد. عبدالحسین همان کسی است که در سال ۲۵-۱۳۲۴ در افتتاح نمایشگاه علی‌اکبر صنعتی نقشی مهم داشت و مالک کارگاه راه‌آهن او بود. حاج‌علی‌اکبر صنعتی‌‌زاده هنگام راهی کردن وی، به تهران مقداری پول به او داد و گفت: «حواست باشد این پول در واقع، پول برادر و خواهرهای تو است که در این پرورشگاه زندگی می‌کنند؛ هنری را بیاموز که آن‌ها به تو افتخار کنند».

تحصیل علی اکبر صنعتی در تهران

علی‌اکبر صنعتی به تهران آمد و تحصیل خود را در مدرسه «صنایع مستظرفه کمال‌الملک» آغاز کرد. وی هنرجوی «ابوالحسن‌خان صدیقی»، نقاش و مجسمه‌ساز بود. ابوالحسن‌خان صدیقی یکی از شاگران برجسته کمال‌الملک بود و ریاست مدرسه صنایع مستظرفه را بعد از کمال‌الملک بر عهده داشت. وقتی علی‌اکبر صنعتی به تهران آمد و متوجه شد که مدیریت مدرسه دیگر به عهده کمال‌الملک نیست، قصد داشت به کرمان بازگردد اما ابوالحسن‌خان صدیقی توانست او را منصرف کند. آنها بعدها با همراهی «ارژنگ‌ رحیم‌زاده» تندیس «فرشته عدالت» که در ورودی کاخ دادگستری تهران است را طراحی و اجرا کردند.

‌از دیگر اساتید علی‌اکبر صنعتی در این مدرسه می‌توان به «علی‌محمد حیدریان» (نقاش و یکی از شاگردان کمال‌الملک)، «حسنعلی وزیری» (مجسمه‌ساز و نقاش)، «حسین شیخ» (نقاش و از آخرین شاگردان کمال‌الملک)، «اسماعیل آشتیانی» (نقاش و شاعر)، «حسین بهزاد» (مینیاتوریست) و «علی رخساز» ( نقاش و یکی از شاگردان کمال‌الملک) اشاره کرد. علی‌اکبر صنعتی بعد از ۱۲ سال تحصیل، در سال ۱۳۱۹ خورشیدی توانست مدرک لیسانس خود را دریافت کند. او در دوران تحصیل‌اش با «آلبرت هوفمان»، یکی از نقاشان گمنام آلمانی نیز آشنا شد و به مدت شش ماه هر روز و بعد از تعطیل شدن مدرسه به خانه او می‌رفت و از وی نقاشی با آبرنگ می‌آموخت.

علی‌اکبر صنعتی پس از تحصیل

علی‌اکبر صنعتی بعد از اتمام تحصیل به کرمان رفت و مدتی به آموزش کودکانی پرورشگاهی که خود در آن بزرگ شده بود مشغول شد. صنعتی در سال ۱۳۷۹ منتخب فرهنگستان هنر برای قسمت بزرگداشت نام‌آوران بود و همچنین تا پایان عمرش در سال ۱۳۸۵ خورشیدی عضو فرهنگستان هنر ایران بود. نقاشی‌های کشیده شده با رنگ‌روغن و آبرنگ او، همچنین مجسمه‌های دست‌ساز وی، نه تنها در موزه صنعتی تهران و کرمان، بلکه در موزه‌های خارج از کشور و مجموعه‌های خصوصی نیز نگهداری می‌شود.

استاد علی‌اکبر صنعتی در واپسین سال‌های عمر به علت سکته مغزی قدرت تکلم‌اش را از دست داد. همچنین بر اثر این عارضه نیمی از بدن او فلج شد. او در ۱۳ فروردین ۱۳۸۵ چشم از جهان فرو بست. پیکر او در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

از زندگینامه و آثار هنری علی‌اکبر صنعتی دو فیلم مستند ساخته شده‌است. یکی در سال ۱۳۷۷ خورشیدی با عنوان «سمفونی خاموش» که به سفارش صدا و سیمای کرمان و به تهیه‌کنندگی و کارگردانی «علیرضا سرباز» ساخته و پخش شد و دیگری با نام «او مثل هیچ کس نیست»، ۲۰ سال پس از مستند قبلی، در سال ۱۳۹۷ خورشیدی به کارگردانی «سید هادی موسوی» ساخته شد که استقبال مخاطبان را به همراه داشت. علی اکبر صنعتی مجسمه ساز و نقاش برجسته‌ی ایرانی، در طول ۶۲ سال فعالیت هنری خود، ۴۰۰ مجسمه و ۲۰۰۰ نقاشی را در کارنامه خود به ثبت رساند.

سبک آثار علی‌اکبر صنعتی

سبک آثار هنری موزه صنعتی تهران رئالیسم یا واقع‌گرایی است. علی‌اکبر صنعتی یکی از اولین هنرمندهای واقع‌گرای معاصر است که علاوه بر مجسمه‌های تحسین برانگیزاش، یکی از بدعت‌گذاران خلاق در عرصه نقاشی نیز محسوب می‌شود. او سبک تازه‌ای را در عرصه نقاشی آبرنگ خلق کرد که باعث شد خیلی‌ها این شیوه جدید را مکتبی نوآورانه در حیطه نقاشی آبرنگ بدانند. از علی‌اکبر صنعتی نقاشی‌های موزاییکی زیادی نیز باقی مانده؛ در واقع او و علی رخساز تنها شاگردان مکتب کمال‌الملک بودند که نقاشی موزاییکی را به طور جدی دنبال کردند.

تخریب آثار علی اکبر صنعتی

مجسمه‌ها و نقاشی‌های ارزشمند استاد صنعتی، چند بار توسط افرادی که به کارگاه‌اش هجوم آورده بودند، تخریب شد. یک بار در جریان کودتای روز ۲۸ مردادماه سال ۱۳۳۲ عده‌ای به نمایشگاه علی‌اکبر صنعتی یورش بردند تا مجسمه‌های شاه را که توسط وی ساخته شده بود بشکنند؛ اما در این بین آن‌ها همه‌ی مجسمه‌های او را تخریب کردند و تابلو‌های نقاشی وی را نیز شکستند و از بین بردند.

بعد از آن در سال ۱۳۵۷ خورشیدی حین جریانات انقلاب، کارگاه و نمایشگاه دائم او در میدان راه‌آهن تهران، مورد حمله قرار گرفت که باعث تخریب و از بین رفتن بسیاری از آثار هنری وی شد. مجسمه شام آخر وی نیز، طی یکی از حمله‌هایی که به کارگاه وی شد، به طور کلی نابود شد و از بین رفت.

موزه‌های علی‌اکبر صنعتی

دو موزه اختصاصی آثار استاد علی‌اکبر صنعتی را نمایش می‌دهد؛ یکی در تهران و دیگری در شهر کرمان زادگاه استاد صنعتی. در موزه صنعتی تهران بیش از ۱۰۰۰ مجسمه به شکل پیکره، تندیس و سردیس در جنس‌‌های برنزی، سنگی و گچی در معرض نمایش عموم گذاشته شده‌است؛ همچنین ۶۰۰۰ تابلو کشیده شده با آبرنگ و رنگ‌روغن در کنار مجسمه‌های این موزه حفظ و نگهداری می‌شود. برای آشنایی بیشتر با موزه تهران، مقاله موزه صنعتی را بخوانید.

حدود نیمی از آثار موزه هنرهای معاصر کرمان متعلق به هنرمندان معاصر ایرانی و خارجی، و باقی آثار متعلق به علی‌اکبر صنعتی هستند؛ آثاری از هنرمندانی بزرگ ازجمله واسیلی کاندینسکی، امیل نولده، تام فیلیپس، آگوست رودن، آلبر مارکه، بوناتی، بن نیکلسن، هنری مور، بلاکادار، جاکوب اپشتاین، کمال‌الملک، سهراب سپهری، پرویز تناولی، ژازه تباتبایی، علی‌اکبر یاسمی، رسام ارژنگی، علی‌محمد حیدریان  و… در این موزه ارزشمند نمایش داده می‌شوند.

سخن آخر

در این مقاله به معرفی یکی از هنرمندان نامدار کشور پرداختیم و توضیحاتی درباره زندگی و آثار استاد علی‌اکبر صنعتی ارائه کردیم. برای آشنایی با دیگر هنرمندان، سرشناسان و مفاخر، صفحه افراد وب‌سایت تهرانیکا را بخوانید.

آلبوم تصاویر