میدان امین‌السلطان، بازار میوه و تره‌بار تهران قدیم

نقاط کمی در تهران هستند که هنوز می‌توانیم بافت سنتی و قدیمی تهران که برجای مانده از دوران قدیم تهران هستند را تماشا کنیم. بازار و میدان امین السلطان از قدیمی‌ترین مراکز خرید تهران است که در نیمه حکومت ناصرالدین‌شاه (حدود ۱۵۰ سال پیش) توسط «میرزا ابراهیم‌خان امین‌السلطان» تاسیس شد. این بازار مسقف در ادامه بازار حضرتی و در جنوب چهارراه مولوی قرار دارد و به میدان امین السلطان ختم می‌شود و بعدها توسط «میرزا علی‌اصغرخان اتابک اعظم» فرزند میرزا ابراهیم تا جنوب شرقی بقعه سر قبر آقا و خیابان شوش گسترش یافت که امروزه با عنوان خیابان صاحب جمع شناخته می‌شود.

میدان امین السلطان را می‌توانیم بعد از بازار میوه پامنار، دومین میدان‌ میوه و تره بار تهران قدیم بدانیم؛ این میدان از بزرگترین میادین تهران در زمان قاجاریه بود که تا پیش از تاسیس میدان میوه تره بار تهران در شمال اتوبان آزادگان، مرکز فروش میوه و تره بار تهران بود. همچنین بسیاری از کالاهای دیگر مثل هیزم و زغال و مواد غذایی که از شهرهای دیگر وارد تهران می‌شدند در این بازار نگهداری و سپس به صورت جزئی به دست مردم می‌رسیدند.

این خیابان و میدان مهم یکی از شاهراه‌های حیات اقتصاد تهران قدیم بوده. چه آنهایی که ساکن تهران بودند و چه مسافرانی که برای خرید و فروش، مقصدشان بازار امین السلطان بود. همگی با چارپایان از طریق این بازار اقتصاد کشور را زنده نگاه می‌داشتند.

روزگاری این بازار برای خودش برو و بیایی داشت و آنقدر در تهران شهرت داشت که حتی به ضرب المثل‌های ساکنان تهران راه یافته بود؛ هر کسی می‌خواست به جای شلوغ و پرازدحام اشاره کند به بازار امین السلطان اشاره می‌کرد.

جالب است بدانید که بازار امین السلطان به بازارچه سوسکی نیز شهرت داشت. در قدیم دعواهای چهارراه سوسکی یا دعواهای زیر بازارچه از اتفاقات رایج هر روزه این نقطه از شهر بودند به دلیل نزدیکی بازارچه به چهارراه صابون‌پزها که در قدیم محل سکونت جاهل‌ها و لوطی‌های تهران به شمار می‌رفت.

میدان امین السلطان کجاست؟

میدان امین السلطان در تقاطع بازار امین السلطان با خیابان‌های صاحب جمع و اردستانی، در کنار کاروانسرای خانات قرار داشته است.

اماکن مهم اطراف میدان امین السلطان

از اماکن مهم بازار امین السلطان چلوکبابی «عباس شمرونی» بود که در ابتدای حکومت پهلوی به دلیل طبخ کباب‌های مخصوص، شهرت زیادی داشت. کوچه مرغی نیز از دیگر نقاط سرشناس میدان امین السلطان به شمار می‌رفت که برای سال‌های زیادی مرکز فروش حیوانات به خصوص انواع پرندگان بود که چند سالی است پس از رسیدگی به وضعیت بازار مولوی این کوچه کاربری خود را از دست داده‌است. بقعه سر قبر آقا نیز از مهمترین ابنیه‌های تاریخی میدان است که آرامگاهی متعلق به میرزا ابوالقاسم امام‌جمعه (امام‌جمعه تهران در عهد ناصرالدین‌شاه) است. در کنار این آرامگاه یکی از قبرستان‌های قدیمی تهران قرار داشت که بخش عمده آن در پی گسترش خیابان‌های اطراف میدان امین السلطان از میان رفته است.

کاروانسرای خانات نیز که بزرگترین کاروانسرای درون شهر تهران بوده است در جنب میدان امین السطان قرار دارد. حدود ۱۴۰ سال پیش این کاروانسرا تاسیس شد تا محلی باشد برای اسکان و استراحت تاجرانی که بار میوه، خشکبار، غلات، تنباکو و… را با چارپایان به تهران می‌آوردند. این کاروانسرا که حیات بزرگ و حجره‌های بسیاری داشت بهترین محل برای استراحت تجار و خانواده‌هایشان بهمراه شتربانان بوده‌است. کاروانسرای خانات این روزها یکی از بورس‌های مهم فروش آجیل و خشکبار در بازار تهران است.

وضعیت امروزی میدان امین السلطان

در سال‌های اخیر و در زمان ساخت خیابان صاحب جمع، بخش‌های جنوبی میدان امین السلطان به کلی تخریب شد و از میان رفت و بخش‌های باقی مانده آن نیز وضعیت فاجعه باری دارد و عمده آن در زیر شیروانی‌های ایرانیتی در حال از بین رفتن است.

آلبوم تصاویر