موزه رضا عباسی یکی از موزه‌های تاریخی تهران است که هزاره اول پیش از میلاد تا دوره قاجار را برای شما به تصویر می‌کشد. موزه رضا عباسی یکی از ناشناخته‌ترین موزه‌های تهران بشمار می‌رود و علت نام‌گذاری آن به این نام، رضا عباسی کاشانی است که یکی از مشهورترین نقاشان دوره صفوی و استاد بنام خطاطی و مینیاتور بود.
رضا عباسی در فاصله سال‌های ۱۶۳۹–۱۶۱۸ پرده‌های نقاشی بسیار آفرید که در آنها به جای انبوه درباریان، تنها صورت یک یا دو آدمی زیبا نقش می‌شد. در این تصویرها رنگ آمیزی لباس و صورت و تزئینات و تجملات صحنه درخششی چشم گیر دارد. اما مهارت رضا عباسی، که بیشتر به نقاشی سیاه قلم تمایل داشت، در تصویر طبیعت و حالات روحی و اخلاقی مردم عادی بود.
این موزه در خیابان شریعتی نرسیده به پل سیدخندان واقع است. همراه تهرانیکا باشید تا به طور کامل به معرفی موزه رضا عباسی تهران بپردازیم.
موزه رضا عباسی نشان تمدن و فرهنگ ایرانی
اگر از محدوده پل سیدخندان عبور کرده باشید قطعا موزه رضا عباسی را مشاهده کرده‌اید و یا ممکن است از داخل آن نیز بازدید کرده باشید. موزه رضا عباسی به موزه ایران باستان کوچک مشهور است و دلیل آن چیزی نیست جز تنوع بسیار زیاد این موزه در اشیایی که مربوط به دوره‌های پیش از اسلام است و همین ویژگی آن سبب شده است که از زمان بازسازی این موزه که زیر نظر وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اداره می‌شود، بسیار مورد توجه قرار گرفته شود. موزه رضا عباسی حاوی آثار ارزشمند هنر، خطاطی و نگارگری نیز است.
همان‌طور که گفته شد قدمت آثار این موزه به هزاره دوم پیش از میلاد تا پایان دوره قاجار برمی‌گردد خوب است بدانید که در این موزه شما میتوانید آثار موجود را به ترتیب زمانشان تماشا کنید در این مکان امکان آشنایی با سیر تکامل هنر، تمدن و فرهنگ ایرانی فراهم است.
لوگوی موزه رضا عباسی تهران
چیزی که در نگاه اول می‌تواند شما را جذب این موزه کند نشان‌واره‌ای (لوگو) است که در سردر این موزه حک شده است. این نشان‌واره بی‌نظیر که بر روی تابلوی بالای سردر این موزه است را پدر گرافیک نوین ایران، استاد مرتضی ممیز طراحی کرده که این طراحی در سال ۱۳۵۵ صورت‌گرفته است. جالب اینکه این نقاش، یعنی رضا عباسی از اجداد استاد ممیز بودند. برای این نشان‌واره آیدین آغداشلو هم روی گل اسلیمی اصلاحاتی انجام داده است.
این موزه یکی از کامل‌ترین موزه‌های شهر تهران است که به‌عنوان یکی از بی‌نظیرترین روش‌ها برای شناسایی تاریخ و فرهنگ ایران می‌توان به آن اشاره کرد. از استاد مرتضی ممیز درباره طراحی این نشان‌واره نقل شده است: برای طراحی نشانه موزه رضا عباسی فرصت مغتنمی برایم پیش آمد؛ زیرا این نقاش جد بزرگ خانواده من است. این بود که مشتاقانه دست به کار شدم و کنار دست محمد احصایی نشستم و از صبوری او استفاده کردم و دائم پیچ‌وخم‌ها را به قلم و دست او دادم تا ترکیب نوشته به دست آمد و بعد در آتلیه‌ام مفصل روی ترکیب‌بندی‌ها کار کردم.
پیشینه موزه رضا عباسی
بنای موزه رضا عباسی در ابتدا (پیش از انقلاب اسلامی ایران) به نمایشگاه مبلمان و دکوراسیون داخلی متعلق بود و به دلیل معماری و موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که داشت مورد توجه مسئولان آن زمان قرار داشت. به همین دلیل از صاحب اصلی خریداری شد. در ابتدا این موزه نیازمند تغییراتی بود و پس از انجام این تغییرات در مهرماه ۱۳۵۶ با حضور فرح پهلوی افتتاح شد. از آن زمان تا ۱۳۵۸ آیدین آغداشلو (نقاش و نویسنده مشهور) مدیر این موزه بود اما پس از یک سال تعطیل گردید.
در روزهای پایانی سال ۱۳۵۸، پس از بازسازی و تغییرات در فضای داخلی دوباره این موزه بازگشایی شد. از این سال تا ۱۳۶۳ به کار خود ادامه داد ولی متأسفانه بار دیگر در سال ۱۳۶۳ به علت مشکلات داخلی بسته شد و یک سال بعد دوباره باز شد اما این بازگشایی زیاد دوام نداشت و موزه در همان سال تعطیل شد. برای آخرین بار در تاریخ ۱۵ بهمن سال ۱۳۷۹ به‌عنوان پنجمین بار و پس از انجام تغییرات، بازگشایی شد و از آن روز تا به الان به کار خود ادامه داده است. در حال حاضر اداره موزه عباسی تهران به عهده وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است و پذیرای بازدیدکنندگان می‌باشد.
آشنایی با آثار و قسمت‌های مختلف موزه رضا عباسی
موزه رضا عباسی متشکل از چهار طبقه است و آثار موجود در این موزه متعلق به هزاره دوم پیش از اسلام تا قرن سیزدهم هجری یعنی اوایل قرن بیستم(تا پایان دوره قاجار) است. ویژگی منحصربه‌فرد این موزه که آن را از سایر موزه‌ها متفاوت می‌کند چینش گنجینه‌ها به ترتیب زمانی است و این موضوع باعث شده افرادی که از این موزه بازدید می‌کنند بتوانند سیر تکاملی هنر، تمدن و فرهنگ را تماشا کنند. برای بازدید از موزه رضا عباسی به ترتیب تاریخ، باید از طبقه سوم شروع کرد.
بخش‌های مختلف موزه به شرح زیر است:
- پیش از اسلام
- تالار اسلامی یک
- تالار نگارگری
- تالار خوشنویسی
تالار پیش از اسلام (طبقه سوم)
در تالار پیش از اسلام آثاری از دوره‌های هخامنشی، اشکانی و ساسانی نمایان است، این آثار متعلق به هزاره اول پیش از میلاد است. آثار موجود در این موزه الهام گرفته از طبیعت و حیوانات هستند؛ آثاری از اعم از سفالینه‌ها و فلزهایی با اشکال و طرح‌های ساده که از مناطقی همچون آذربایجان، شوش و لرستان کشف شده‌اند. هنگام بازدید از این بخش آثاری فلزی، آهنی و مفرغی می‌بینید که این به معنای آن است که شما در حال مشاهده پیشرفت بشر در پیش‌از تاریخ هستید. ابزارآلات و ظرف‌های سفالی موجود در این مکان اطلاعات زیادی در مورد فرهنگ، هنر، شیوه زندگی و مهارت‌های مردم آن دوره به ما می‌دهد.
در راهنمای این بخش گفته شده است طبق موارد مذکور می‌توان متوجه غلبه انسان بر طبیعت سخت آن زمان شد. مهم‌ترین آثار این تالار تکوک‌ها و ظرف‌های کهنه و قدیمی به شکل جانوران و مفرغ‌های لرستان می‌باشند که شامل گردنبند طلا و لاجورد ساسانی، گردنبند طلا و فیروزه، جام زرین نقش‌برجسته گاو، بازوبند زرین و تکوک زرین اسب می‌شود. به گفته بازدیدکنندگان تماشایی‌ترین بخش این موزه طبقه سوم است. اگر زمان کافی برای بازدید از کل این موزه را ندارید تهرانیکا به شما پیشنهاد می‌کند حتماً از طبقه سوم بازدید کنید.
تالارهای آثار اسلامی (طبقه دوم)
در این تالار که متشکل از دو بخش است، آثار اسلامی به نمایش گذاشته شده است که به لحاظ هنری ارزش زیادی دارند در تالار اسلامی یک می‌توانیم با آثاری از شروع دوره اسلامی تا دوره سلجوقی آشنا شویم و در تالار اسلامی دو، با آثاری از دوره سلجوقیان، تیموریان، صفویه تا قاجار آشنا می‌شویم. از آثار قاجاری موجود در این بخش می‌توان به جلدهای کتاب، جعبه‌های روغنی و قلمدان‌ها اشاره کرد. اگرچه اکثر آثار پس از دوره اسلام از ظرف‌هایی از جنس سفال و شیشه هستند اما به جز ظروف سفالین می‌توان اشیای فلزی، عناصر معماری، لباس‌های دوره سلجوقی، جواهرات و منسوجات دوره‌های پیش از صفویه را نیز دید.
از مهم‌ترین آثار این قسمت از موزه رضا عباسی می‌توان به شمعدان‌های نقره‌کوب از جنس برنج، کتیبه‌هایی با خط کوفی، مجموعه آثار لاکی، قدح سفالین، ابزارهای جنگی، سفالینه‌های نیشابور و ماکت سفالین نوازندگان با لعاب فیروزه‌ای می‌باشند.
تالار نگارگری (طبقه اول)
همان‌طور که از نامش پیداست در این تالار گنجینه مفصلی از نقاشی‌های دوره‌های مختلف اسلامی به‌نمایش‌درآمده است. این نقاشی‌ها متعلق به مکتب‌های شیراز، نیشابور، اصفهان، قزوین، تبریز و هرات هستند. با این نقاشی‌ها می‌توان متوجه مراحل رشد و تحول هنر نگارگری تا قرن چهاردهم هجری قمری شد. از مهم‌ترین آثار این بخش می‌توان به قدیمی‌ترین نمونه برگی از شاهنامه دموت (شاهنامه مصور) مربوط به قرن هشتم هجری قمری اشاره کرد. کهن‌ترین نمونه موجود در این تالار مربوط به سده‌های اولیه دوره اسلامی یعنی قبل از قرن ششم هجری قمری است. علاوه‌برآن می‌توان شاهد آثاری از رضا عباسی و نگاره‌های چند تن از شاگردانش از دوره صفویه بود.
تالار خوشنویسی (طبقه اول)
در این تالار می‌توان شاهد سیر تحولی خطاطی بود. از جمله خطوط موجود در این قسمت می‌توان به خط ثلث، محقق، نسخ و نستعلیق اشاره کرد. اولین اثر خوشنویسی موجود در این بخش نسخه دست‌نویس کلام خداست. افزون بر آن دست‌نوشته‌هایی با خط کوفی نسخ و ثلث هستند که به‌عنوان نخستین نگارش‌های دوره اسلامی می‌توان از آنها یاد کرد. این نگاشته شده‌ها متعلق به قلم مشاهیر خطاطی ایران همچون میرزا غلامرضا و عبدالمجید درویش و میرداماد هستند.
کتابخانه موزه رضا عباسی
کتابخانه موزه رضا عباسی که در طبقه سوم واقع است به نام مرحوم بتول احمدی نام‌گذاری شده است. در این مجموعه می‌توان بیش از ۱۰ هزار جلد کتاب به زبان‌های پارسی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی را مشاهده کرد که در زمینه‌های گسترده‌ای از جمله هنر، باستان‌شناسی و نقاشی و… می‌باشند. افزون بر آن دوره‌های کامل مجلات فارسی، دوره‌های مجلات لاتین و روزنامه‌های قدیمی نیز در این قسمت نگهداری می‌شوند. این کتابخانه غنی شامل ۴۰۰ کتاب چاپ سنگی است که قدمت برخی از آنها بیشتر از ۲۰۰ سال است.
کارگاه مرمت موزه رضا عباسی
یکی از پیشرفته‌ترین کارگاه‌های مرمت در ایران متعلق به موزه رضا عباسی است که در این بخش به بازسازی و مرمت کتاب‌های خطی، اشیا فلزی و نقاشی‌ها پرداخت می‌شود. این کارگاه نه‌تنها اشیا این موزه را مرمت می‌کند بلکه از سراسر ایران آثاری را برای مرمت و بازسازی به این کارگاه ارسال می‌کنند.
دلایلی که باید موزه رضا عباسی را ببینید:
- از مهم‌ترین موزه‌های ایران است
- شامل دسته‌بندی زمانی است و آثار آن بر اساس زمان چیده شده است
- بازه گسترده‌ای از تاریخ را در برمی‌گیرد.
- با بازدید از این موزه می‌توان متوجه سیر تکاملی فرهنگ مردمان آن زمان شد
- تنها تعداد اندکی از ریتون‌های موجود در جهان، در ایران نگهداری می‌شوند که بخش زیادی از آنها در این موزه وجود دارد.
مسیر دسترسی به موزه رضا عباسی
برای دسترسی به این موزه میتوانید از دو روش استفاده کنید.
- اگر قصد استفاده از مترو را دارید، نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به موزه رضا عباسی ایستگاه شهید قدوسی در خط ۳ مترو است. فاصله این ایستگاه تا موزه بیش از یک کیلومتر است که میتوانید آن را با تاکسی از خیابان شریعتی طی کنید.
- اگر تصمیم دارید از اتوبوس استفاده کنید، باید در ایستگاه اتوبوس سیدخندان که در ۱۰۰ متری موزه است پیاده شوید و بقیه مسیر را تا موزه قدم بزنید.
ساعت بازدید از موزه رضا عباسی
چنانچه قصد بازدید از موزه رضا عباسی را دارید میتوانید اگر در ششماهه اول هستید از ساعت ۹ صبح الی ۱۹ و اگر در ششماهه دوم سال هستید از ساعت ۹ صبح الی ۱۷ مراجعه فرمایید.
هزینه ورود به موزه رضا عباسی
قیمت بلیت موزه رضا عباسی برای بازدیدکنندگان داخلی ۵ هزار تومان است.
کلام آخر
در این مقاله با یکی از غنی‌ترین موزه‌های ایران یعنی موزه رضا عباسی آشنا شدیم که آثار آن مربوط به دوران پیش‌ازتاریخ، و خود این موزه مربوط به دوران پهلوی بود. تفاوت این موزه با دیگر موزه‌ها در این است که می‌توان سیر تکاملی هنر و فرهنگ ایرانی را مشاهده کرد. دلپذیرترین بخش موزه مربوط به طبقه سوم می‌باشد. از دیگر بخش‌های جذاب این موزه کتابخانه‌ای است که دربرگیرنده بیش از ۱۰ هزار جلد کتاب به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی می‌باشد.
خوشبختانه این موزه پس از گذراندن پستی و بلندی‌های زیاد، هم اکنون پذیرای تاریخ دوستان ایران و سراسر جهان است. تهرانیکا به افرادی که علاقه‌مند به نگارگری‌های بی‌نظیر ایرانی هستند دیدن این موزه را پیشنهاد می‌کند.