باغ‌موزه مینیاتور؛ نمایشگاه میراث جهانی ایران

بازدید از آثار تاریخی و موزه‌ها و یا قدم زدن در بوستان‌ها و محیط طبیعی هر یک لذت‌ مخصوص به خود را دارد اما ترکیب آن با یکدیگر بسیار جذاب خواهد بود. تصور کنید هنگام قدم زدن در پارک، آثار تاریخی مهم کشور را به صورت همزمان ببینید و در کنار آنها عکس بگیرید. این تصور دور از دسترس نیست و در باغ‌موزه مینیاتور تهران به واقعیت تبدیل شده‌است.

باغ‌موزه مینیاتور تهران‌ اولین موزه مینیاتوری کشور است و در آن آثار برجسته تاریخی ایران به صورت ماکت‌های کوچک به نمایش گذاشته شده‌اند. این باغ موزه با هدف آشنایی مردم با آثار تاریخی ایران که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند، ساخته شده‌است. برای آشنایی بیشتر با این باغ موزه با تهرانیکا همراه شوید.

معرفی باغ‌موزه مینیاتور

باغ‌موزه مینیاتور، بوستانی در محله گلبرگ تهران است که در سال ۱۳۹۲ افتتاح شد. طراحی باغ، معماری و ساخت ماکت‌ها را هنرمندان ایرانی به مدت دو سال انجام داده‌اند. ۱۳ ماکت مینیاتوری از آثار تاریخی ایران در آن به نمایش درآمده که به ثبت جهانی رسیده است. ماکت‌های این باغ ‌موزه شامل ارگ بم، تخت جمشید، پاسارگاد، سازه‌های آبی شوشتر، زیگورات چغازنبیل، میدان نقش جهان، کوه و کتیبه بیستون، کلیساهای ارامنه، گنبد سلطانیه، تخت سلیمان، مجموعه آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، بازار تبریز و گنبد قابوس هستند که همگی در مقیاس یک بیست و پنجم اندازه واقعی ساخته شده‌اند.

در کنار هر اثر، تابلویی قرار دارد که تاریخچه و ویژگی‌های معماری آن را به طور کامل معرفی می‌کند. باغ‌موزه مینیاتور سه هکتار وسعت دارد و طراحان در ساخت آن از عناصر باغ‌های ایرانی الهام گرفته‌اند. محل قرارگیری ماکت‌ها متناسب با موقعیت جغرافیایی هر اثر است؛ به عنوان مثال ماکت میدان نقش جهان در مرکز و ماکت کلیساهای ارامنه در قسمت شمال غربی مجموعه قرار دارد.

باغ‌موزه مینیاتور، اولین و تنها موزه مینیاتوری ایران است. با وجود اینکه اولین تجربه در این حوزه محسوب می‌شود، اما توانسته نمره بالایی در زمینه ساخت ماکت مینیاتوری، معماری و فضاسازی بگیرد. در طراحی و ساخت ماکت‌ها، دقت و ظرافت چشمگیری به کار رفته تا به صورت کامل منطبق با اثر تاریخی باشد. حتی به پوشش گیاهی و محیطی آثار نیز توجه شده و فضاسازی مناسبی در حاشیه ماکت‌ها صورت گرفته است.

آثار باغ‌موزه مینیاتور

در این باغ‌موزه، ماکت مینیاتوری ۱۳ اثر و مجموعه تاریخی ایران که در یونسکو ثبت جهانی شده‌اند، دیده می‌شود. مقیاس ماکت‌ها با نمونه واقعی، نسبت یک بیست و پنجم را نشان می‌دهد؛ به تعبیر دیگر هر ماکت، ۲۵ برابر کوچک‌تر از اثر اصلی است. در ادامه ماکت‌های موجود در این باغ‌موزه را به صورت مختصر معرفی می‌کنیم.

ارگ بم

نخستین ماکتی که هنگام ورود با آن مواجه می‌شوید، بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان با قدمتی ۲۵۰۰ ساله است. ارگ شامل دو بخش حکومت‌نشین و رعیت‌نشین می‌شود. پس از زلزله ویران‌کننده شهر بم در سال ۱۳۸۲ قسمت اعظم آن ویران شد؛ به گونه‌ای که در خطر حذف از میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. ماکت ارگ بم با جزئیات پیش از وقوع زلزله ساخته شده و در ساخت آن جزئیات بسیار دقیق در نظر گرفته شده‌است.

تخت جمشید

تخت جمشید مرکز اداری و پایتخت بهاری حکومت هخامنشی محسوب می‌شده و امروز از باارزش‌ترین آثار تاریخی ایران است. ساخت آن در زمان داریوش بزرگ آغاز و در زمان پادشاهان بعد از او تکمیل شده‌است. تخت جمشید در ۱۰ کیلومتری شهرستان مرودشت قرار دارد. ماکت تخت جمشید به خوبی بخش‌های مختلف آن را که شامل تالار آپادانا، کاخ تچر، تالار صد ستون، دروازه ملل، خزانه، تالار شوراها، کاخ هدیش و آرامگاه‌ها می‌شود، نشان داده‌است.

پاسارگاد

شهر پاسارگاد واقع در دشت مرغاب در نیمه شمالی استان فارس، پایتخت حکومت هخامنشیان بوده که بخش‌های کوچکی از آن مانند آرامگاه کوروش، آرامگاه کمبوجیه و باغ پادشاهی پاسارگاد باقی مانده‌است. آرامگاه کوروش کبیر مهم‌ترین اثر تاریخی این مجموعه به شمار می‌رود که می‌توانید ماکت زیبای آن را در باغ‌موزه مینیاتور مشاهده کنید.

زیگورات چغازنبیل

این معبد در ۳۵ کیلومتری شهر شوش قرار دارد و قدمت آن به تمدن عیلام در حدود ۳۳۰۰ سال پیش می‌رسد. این مجموعه شگفت‌انگیز به شکل مربع در پنج طبقه ساخته شده‌است. این بنا کهن‌ترین ساختمان مذهبی شناخته شده در ایران محسوب می‌شود.

سازه‌های آبی شوشتر

سیستم آبی شهر تاریخی شوشتر ۱۳ اثر تاریخی شامل پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌های دست‌کند و تونل‌های بزرگ هدایت آب است که در دوران هخامنشیان تا ساسانیان تکمیل شده‌است. مهم‌ترین هدف از ساخت آن را بهره‌گیری از نیروی آب برای مصارف صنعتی عنوان کرده‌اند. اگر هنوز از سازه‌های آبی شوشتر دیدن نکرده‌اید، می‌توانید بخش‌های مختلف آن را در ماکت زیبای آن ببینید.

بیستون

مجموعه تاریخی بیستون در ۲۵ کیلومتری شمال کرمانشاه و در کوهی به همین نام قرار دارد که آثار تاریخی از دوران هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی را در خود جای داده‌است. کتیبه تاریخی بیستون، متعلق به داریوش هخامنشی، مهم‌ترین و باارزش‌ترین اثر تاریخی این مجموعه به شمار می‌آید. در ماکت بیستون علاوه بر این کتیبه ارزشمند داریوش، تندیس هرکول نیز خودنمایی می‌کند‌. این تندیس در دوران سلوکیان و در محوطه کوه بیستون ساخته شده‌است.

گنبد سلطانیه

بزرگ‌ترین گنبد آجری جهان در شهر سلطانیه در ۳۹ کیلومتری زنجان قرار دارد. قدمت آن به قرن هشتم و اولجایتو برمی‌گردد؛ یعنی زمانی که سلطانیه مرکز حکومت ایلخانان مغول در ایران بوده. جالب است بدانید گنبد بنای آن پس از گنبد کلیسای مریم مقدس ایتالیا و مسجد ایاصوفیه استانبول، به عنوان سومین گنبد بزرگ جهان شناخته می‌شود.

تخت سلیمان

مجموعه تخت سلیمان در ۴۵ کیلومتری شهر تکاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد. این مجموعه وسعتی بیش از ۱۲ هکتار دارد و قدمت آن را به دوران ساسانی تخمین زده‌اند. تخت سلیمان کاربرد مذهبی داشته و مراسم و آئین‌های دینی بر روی تخت سنگ طبیعی و بزرگ آن در مجاورت دریاچه‌ای کوچک برگزار می‌شده است.

کلیساهای ارامنه

در باغ‌موزه مینیاتور، ماکت سه کلیسای تاریخی «قره‌کلیسا»، «سنت‌استپانوس» و «زور زور» به چشم می‌خورد. کلیسای تادئوس مقدس که با نام قره‌کلیسا شناخته می‌شود، در ۲۰ کیلومتری شهرستان چالدران قرار دارد. قدمت کلیسا به اوایل دوران مسیحیت می‌رسد و بنا به روایت‌هایی تادئوس مقدس در این مکان دفن شده‌است. کلیسای سنت‌استپانوس مقدس در ۱۷ کیلومتری شهر جلفا قرار گرفته و بعد از قره کلیسا، دومین کلیسای مهم ارمنی‌ها در ایران است. کلیسای زور زور نیز در مجاورت روستای بارون شهرستان چالدران قرار دارد.

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

مجموعه آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در شهر اردبیل قرار دارد. محل خانقاه و دفن شیخ صفی‌الدین اردبیلی، یکی از عارفان مشهور ایرانی که در قرن هشتم می‌زیسته است. مهم‌ترین بخش مجموعه بنای آرامگاه شیخ است که کاشی‌کاری بیرونی آن شهرت جهانی دارد. بناهای دیگر این مجموعه مانند قندیل‌‌خانه و چینی‌خانه بعدها به برج آرامگاه اضافه شده و قدمت کمتری دارد.

بازار تبریز

بزرگ‌ترین ماکت باغ‌موزه بازار بزرگ تبریز است. بازار تبریز نه تنها عنوان بزرگ‌ترین و کاملترین بازار تاریخی ایران را با خود یدک می‌کشد، بلکه بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان است. این بازار آجری با داشتن سراها و تیمچه‌های متعدد و به هم پیوسته در سال ۱۳۸۹ در یونسکو به ثبت رسیده‌است.

میدان نقش جهان

یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین ماکت‌های باغ‌موزه که طرفداران بیشتری دارد، میدان نقش جهان است. میدان نقش جهان و بناهای آن شاهکار بی‌بدیل معماری ایرانی‌اسلامی در دوران پادشاهی شاه‌عباس صفوی هستند. عمارت عالی‌قاپو، مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف‌الله و سر در قیصریه از زیباترین بخش‌های این میدان هستند که ماکت‌های آن‌ها با ظرافتی مثال‌زدنی ساخته شده‌اند.

گنبد قابوس

بلندترین برج آجری جهان با ارتفاع ۵۵ متر در شهرستان گنبد کاووس استان گلستان قرار داد. قابوس بن وشمگیر از امرای آل زیار در قرن چهارم هجری دستور ساخت این بنا را داده. سبک معماری برج، به شیوه معماری رازی یا شهر ری است.

امکانات باغ‌موزه مینیاتور

باغ‌موزه مینیاتور دارای مراکز فرهنگی همچون کتابخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی و هنری، نمایشگاه دائمی محصولات میراث فرهنگی و سرویس بهداشتی است. یکی از نقاط ضعیف این مجموعه نبودن فروشگاه مواد غذایی در آن است.

ویژگی‌های باغ‌موزه مینیاتور

باغ‌موزه مینیاتور را می‌توان تلفیقی از طراحی باغ ایرانی و معماری نوین دانست. ابعاد اصلی، شکل باغ، کاشی‌کاری، حوض و جوی آب با باغ‌های ایرانی هم‌خوانی دارد و اصول معماری و المان‌های پارک‌های مینیاتوری در آن رعایت شده‌است.

فضای سبز و پوشش گیاهی باغ‌موزه مینیاتور از نقاط قوت آن محسوب می‌شود. دو سوم گیاهان این باغ، همیشه سبز هستند. چنار، بلوط، ماگنولیای سبز، افرای چینی، سنجد همیشه سبز و میخک هندی از جمله پوشش‌های گیاهی این باغ هستند. هم‌چنین در دو سمت معابر آن، گونه‌های لیکوستروم پیوندی قرار گرفته که فرم درختی دارند. در اطراف ماکت‌ها، پوشش گیاهی مربوط به منطقه جغرافیایی اثر کار شده‌است. تلفیق فضاهای طبیعی متعدد با آثار تاریخی را می‌توان از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این باغ‌موزه نام برد.

در ساخت ماکت‌ها، آخرین روش‌های نقشه‌برداری سه بعدی به کار گرفته شده و مراحل ساخت آن با تلفیق روش‌های ماشینی و دستی صورت گرفته است. همان طور که اشاره شد ساخت ماکت‌های مینیاتوری تا قبل از افتتاح مجموعه، توسط متخصصان چند کشور معدود غربی انجام می‌شد.

سخن پایانی

در این مقاله به معرفی باغ‌موزه مینیاتور پرداختیم؛ باغ‌موزه مینیاتور فرصت مناسبی برای کسب تجربه‌ای متفاوت و آشنایی با میراث جهانی ایران است. برای آشنایی با دیگر دیدنی‌های تهران، صفحه دیدنی‌های وب‌سایت تهرانیکا را ببینید.

آلبوم تصاویر