خانه استاد حسین بهزاد

استاد حسین بهزاد مینیاتورْ نقاش ایرانی است. وی سال‌ها در هنر مینیاتور قلم‌زنی کرد. او وصیت کرده بود که خانه‌اش محل آموزش مینیاتور شود. این روزها این خانه مرکز فرهنگی و آموزش هنر است، با نام «خانه خلاقیت و نوآوری ب». در این مقاله به معرفی استاد حسین بهزاد و خانه زیبای ایشان می‌پردازیم. در ادامه با تهرانیکا همراه باشید.

خانه استاد حسین بهزاد

با توجه به وصیت استاد بهزاد، تنها فرزند استاد، آقای «پرویز بهزاد» با این شرط که وصیت پدرش عملی شود خانه را در سال ۱۳۷۳ به سازمان میراث فرهنگی واگذار کرد؛ پس از سال‌ها استفاده اداریِ سازمان میراث‌فرهنگی از این خانه و عملی نشدن وصیت استاد بهزاد، این خانه باسازی شد و از خرداد سال ۱۴۰۰ با نام «خانه خلاق و نوآوری ب» پذیرای علاقمندان به هنر است.

استاد حسین بهزاد بین سال‌های ۱۳۳۰ تا زمان فوت در سال ۱۳۴۷ شمسی در این خانه زندگی کردند. خانه‌ای قدیمی که تاریخ ساخت آن به دوران پهلوی اول بازمی‌گردد. خانه‌ای با نمای آجری در خیابان جمالزاده تهران. روی کاشی بالای در نوشته شده: «خانه استاد حسین بهزاد». در این خانه به جز تصاویری که از استاد و چند معرفی‌نامه‌ دیگر وجود دارد، کمتر اثری از استاد بهزاد می‌بینیم. حتی نام خیابان که روزی به نام استاد حسین بهزاد بود به خیابان نوفلاح تغییر کرده است.
خانه بهزاد این روزها محل تجمع علاقمندان به حوزه صنایع دستی است.

خانه خلاقیت و نوآوری ب

خانه خلاقیت و نوآوری ب با هدف فعالیت در حوزه صنایع دستی و خلاقیت در خرداد ۱۴۰۰ افتتاح شد. برنامه خانه خلاق و نوآوری ب ارائه خدمات ایجاد زیرساخت، تجاری‌سازی، ایجاد بستر فروش برای صنایع خلاق و کاربردی، آموزش‌های عملی و تربیت نیرو برای مشاغل مربوط به صنایع دستی، کمک و حمایت به شرکت‌های نوپا در زمینه صنایع دستی است.

بوفه خانه خلاق ب

بوفه خانه خلاق ب در تابستان سال ۱۴۰۰ افتتاح شد. در این بوفه انواع دسر، نوشیدنی، کیک و غذاهای فست‌فودی سرو می‌شود. ساعت کار بوفه یکشنبه تا جمعه‌ها از ساعت ۹:۳۰ تا ۲۳. بوفه شنبه‌ها تعطیل است. شماره موبایل: ۰۹۱۲۴۰۵۳۶۷۶.

حسین بهزاد کیست؟

حسین بهزاد مینیاتوریست نامدار ایرانی است که در سال ۱۲۷۳ در تهران متولد شد. پدرش در جوانی به هنر نقاشی علاقه‌مند بود و اوقات خود را با این هنر سپری می‌کرد. با علاقه‎‌ای که فرزندش به نقاشی نشان داد او را در سنین کودکی به نزد اساتید مینیاتور و قلمدان‌سازی فرستاد. خودش درباره علاقه به نقاشی گفته بود: «احساس ناشناخته و گنگی مرا به سوی نقاشی می‌کشید و من وقتی به پیروی از این احساس مداد یا قلم به دست می‌گرفتم، مثل تشنه‌ای که به برکه زلال و گوارایی رسیده باشد، حس می‌کردم سیراب شده‌ام. نقاشی دنیای من بود».

او پدر و استاد خود را بخاطر بیماری وبا از دست می‌دهد. برای استراحت و درمان به خانه «فتوح‌السلطنه» یکی از دوستان صمیمی پدربزرگش رفت. فتوح‌السلطنه که بهزاد را میراث‌دار خانواده‌ای هنرمند می‌دانست از او نگهداری می‌کند و پس از بهبود حال، نسخه خطی از خمسه نظامی را برای نقاشی کردن به او می‌دهد. بهزاد یکسال بر روی مینیاتورها کار می‌کند و بعدها فتوح‌السلطنه آن را به قیمت ۸۰۰۰ لیر می‌فروشد. این شاید آغاز کار و شهرت بهزاد در ایران بود.

او در سن ۲۱ سالگی کارگاه مستقلی تاسیس می‌کند و در کوتاه زمانی با کپی کردن آثار بزرگان هنر مانند «کمال‌الدین بهزاد» به شهرت می‌رسد. در همان زمان بهزاد با دختر صاحبخانه خود ازدواج می‌کند و از او صاحب فرزندی به نام پرویز می‌شود. زندگی مشترک آنها ۴۹ سال ادامه پیدا می‌کند. در این دوره شیوه کار بهزاد مورد توجه دلالان بازارهای هنری بود. کارهای بهزاد به عنوان آثار عتیقه به قیمت زیادی در خارج از ایران به فروش می‌رفتند.

استاد بهزاد در سال ۱۳۱۴ به فرانسه سفر کرد. باستان‌شناس فرانسوی «موسیو رابینو» با مشاهده استعداد بهزاد در هنر مینیاتور، واسطه این سفر می‌شود. در این دوران بهزاد با مطالعه آثار مینیاتور ایران در موزه‌های فرانسه به بلوغ، پختگی و کمال هنری می‎رسد. خودش درباره این دوره می‌گوید: «من در این مسافرت شکفته شدم و خودم را شناختم و پنجه‌های من از آن پس شور و احساس نوظهور تازه‌ای یافت». همچنین ایشان درباره سبک کارشان گفته‌اند: «مطالعه من در سبک‌های مختلف نقاشی ایرانی و خارجی بدین منظور بود تا سبکی به‌وجود بیاورم که ضمن داشتن خصایص ایرانی با هنر روز دنیا نیز منطبق باشد.»

بهزاد بعد از ۱۳ ماه اقامت در پاریس به ایران بازگشت، کپی‌کاری و کارهای تجاری را رها کرد تا در کارگاهش شاهکار خلق کند؛ فردوسی، ایوان مدائن، فتح بابل، شب قدر حافظ و نفت، شاهکارهای او در این دوره هستند. بهزاد در طول حیات خویش ۱۷ نمایشگاه برگزار کرد و موفق شد تا عناوین و جوایز زیادی دریافت کند. استاد حسین بهزاد در شب ۲۱ مهر سال ۱۳۴۷ در تهران درگذشت.

ویژگی‌های سبک حسین بهزاد

شیوه مینیاتور بعد از بهزاد به راه نوینی رفت. قبل از بهزاد شیوه نگارگری شیوه‌ رایج مغولی بود و بهزاد با وارد کردن عناصر ایرانی تحولی جدی در مینیاتور به وجود آورد. خودش می‌گوید: «مطالعه من در سبک‌های مختلف نقاشی ایرانی و خارجی بدین منظور بود که سبکی به ‌وجود بیاورم که ایرانی باشد و ضمنا با هنر امروز تطبیق کند. شیوه نقاشی مینیاتور که به صورت تقلید غلط و ناپسندی درآمده بود رفته رفته از بین می‌رفت، من کوشش داشتم سبکی به‌وجود آورم تا این هنر ملی فراموش نشود». او ریزه‌کاری‌های زائد مینیاتور را از آثارش حذف کرد با وارد کردن سایه به مینیاتور ایرانی به آن روح دمید.

‎بهزاد بیش از ۴۰۰ اثر در زمان حیاتش خلق کرد که تاثیر به سزایی در رشد و تکامل هنر ایران داشتند. بهزاد قطع مینیاتور را بزرگ‌تر کرد و از تعداد اشخاص در مینیاتور کاست به همین دلیل است که روحیات و حالات گوناگون افراد در آثار او مشخصند و به اصطلاح شخصیت‌هایی که خلق کرده، همگی روح دارند.

ویژگی‌های مهم آثار او عبارتند از:

• رعایت اصول آناتومی در حدی که به فرم اصلی کار لطمه نزند

• طرد چهره‌های مغولی و تبدیل آن‌ها به چهره‌های کاملا ایرانی

• نشان دادن حالات درونی و روحی افراد به وضوح

• رعایت قوانین مناظر و مرایا (پرسپکتیو) به صورت بصری

• استفاده از قلم‌گیری سفید بر زمینه تیره

• حذف ریزه‌کاری‌های اضافی و پرهیز از ایجاد شلوغی در طرح

• استفاده از رنگ‌های محدود یا درجه‌بندی‌های یک‌رنگ در خلق آثار

• تاکید بر طراحی و قدرت بخشیدن به خط با تند و کند کردن آن‌ها

• خارج نمودن اندازه آثار از حد یک کتاب و مطرح نمودن آن به صورت تابلویی مستقل

• بکارگیری سوژه‌های جدید مانند به تصویر درآوردن چهره بزرگان علم و ادب و هنر و نیز ترسیم آداب و رسوم زندگی مردم

موزه استاد بهزاد در کاخ سعدآباد

اگر علاقمند به هنر مینیاتور ایرانی باشید و مایل به تماشای آثار استاد حسین بهزاد هستید، می‌توانید با مراجعه به کاخ سعدآباد سری به موزه استاد بهزاد بزنید. از سال ۱۳۷۳ (صدمین سالگرد تولد استاد بهزاد) در محل کاخ کرباسی سعدآباد موزه دائمی استاد حسین بهزاد برپا شده است؛ بیش از ۳۰۰  اثر از آثار استاد حسین بهزاد در این موزه نگهداری می‌شود.

سخن آخر

در این مقاله به معرفی استاد حسین بهزاد مینیاتور و خانه ایشان پرداختیم. برای آشنایی با دیدنی‌های دیگر شهر تهران صفحه دیدنی‌های وب‌سایت تهرانیکا را ببینید.

آلبوم تصاویر