عمارت فخرالدوله، زنی که بانی نخستین موسسه تاکسیرانی در تهران بود

به هر سمت و سوی تهران که نگاه کنیم جاذبه‌ای تاریخی می‌بینیم که روایتگر بخشی از تاریخ پایتخت کشورمان است. خانه‌های تاریخی یکی از جذابیت‌های تهران است که شما می‌توانید برای گردشگری همراه با خانواده و یا دوستانتان سری به آنها بزنید. اشرف‌الملوک فخرالدوله از سرشناس‌ترین زنان تاریخ ایران است که در دوره قاجاریه و پهلوی می‌زیسته‌. عمارت فخرالدوله، خانه زیبای او امروز از روزگاران قدیم به یادگار مانده تا راوی بخشی از تاریخ ما باشد. در این مقاله به معرفی عمارت فخر‌الدوله می‌پردازیم. با تهرانیکا همراه باشید.

چرا باید به عمارت فخرالدوله برویم؟ خانه اشرف‌الملوک فخرالدوله در یک نگاه

• عمارت فخرالدوله خانه‌ای تاریخی است که با معماری زیبای خود در قلب تهران می‎‌درخشد.
• عمارت فخرالدوله محل سکونت یکی از مهم‌ترین زنان تاریخ ایران است.
• خانم فخرالدوله برای سال‌های زیادی در عمارت فخرالدوله زندگی کرده‌است.
• اشرف‌الملوک فخرالدوله بانی نخستین موسسه تاکسیرانی در ایران است.
• عمارت فخرالدوله محل رفت آمد رجال سیاسی بسیار مهمی بوده است.

معرفی عمارت فخرالدوله

در کوچه و خیابان‌های تهران قدیم که پر از سر و صدای ترافیک، دود و هیاهوست گاهی چیزهایی می‌بینیم که تاریخ زنده و مجسم تهران هستند. در نزدیکی میدان بهارستان و در محله‌ی دروازه شمیران، خیابان فخرآباد، عمارتی تاریخی وجود دارد که مربوط به دوران پهلوی اول و متعلق به بانو اشرف‌الملوک فخرالدوله، از پرنفوذترین و ثروتمندترین زنان ایران زمین است. این موضوع که عمارتی در تهران به نام زنی از عهد قاجار نامگذاری شود حکایت از نفود و قدرت آن زن دارد.

اشرف المولک فخرالدوله دختر مظفرالدین‌شاه قاجار و همسر یکی از رجال سیاسی پرنفوذ عهد قاجاریه، محسن امین‌الدوله بود که دستور ساخت عمارت فخرالدوله را که ۱۳۵۰ متر وسعت دارد در سال ۱۳۲۴ شمسی صادر کرد. خانه‌باغی زیبا که روزگاری محل اجتماع شاهزادگان و رجال سیاسی مهم کشور بوده و تصمیمات مهمی در آن گرفته شده‌است.

کاربری امروز عمارت فخر الدوله

خانه فخرالدوله در ۲۵ مهرماه ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۲۱۴ به ثبت ملی رسید و از سال ۱۳۸۸ بعد از بازسازی و مرمت به عنوان «خانه مداحان» فعالیت دارد. پیش از تغییر کاربری عمارت فخرالدوله در اختیار مدرسه‌ای دخترانه‌ به نام «روشنگر» بود.

شرایط بازدید از عمارت فخرالدوله

بازدید از عمارت فخرالدوله به دلیل اینکه امروز به خانه مداحان تغییر کاربری داده میسر نیست و شما می‌توانید تنها با مجوز‌های لازم از آن بازدید کنید. اما باغ عمارت فخرالدوله همه‌روزه و در تمام طول سال به صورت رایگان قابل دسترسی است و شما می‌توانید به راحتی دقایقی بر روی صندلی‌ها بنشینید و از دیدن مناظر عمارت فخرالدوله لذت ببرید.

معماری باغ و عمارت فخرالدوله

اگر در خیابان فخرآباد قدم بزنید بعد از مسجد فخرآباد به عمارتی می‌رسید که تماشای آن دل و هوش از سرتان می‌برد. صدای بوق ماشین‌ها و موتورها را به یکباره فراموش می‌کنید تا غرق تماشای عمارتی زیبا شوید که روزگاری متعلق به بانویی نیکوکار و مشهور بوده‌است. اینجا عمارت فخرالدوله است که با نمای آجری خود در میان باغی باصفا همچون نگین الماسی می‌درخشد. نمای عمارت فخرالدوله با حدودا ۳۰ هزار آجر نخودی‌رنگ پوشیده شده و شباهت زیادی با معماری موزه آبگینه، خانه سرداراسعد بختیاری در محوطه بانک ملی، کوشک احمدشاهی در کاخ نیاوران و خانه تیمورتاش واقع در موزه جنگ دارد هر چند که نمای آن پیچدگی بناهای یادشده را در خود ندارد.

عمارت فخرالدوله برخلاف اغلب معماری‌های آن دوره چندان رنگ و بوی هنر ایرانی ندارد. ویژگی اصلی سبک نئوکلاسیک در دوران قدیم در تهران پرهیز از معماری درونگرا بود و مانند اغلب کوشک‌ها متکی بر برونگرایی است که در آنها خبری از تقسیم خانه به صورت بیرونی و اندرونی در آن دیده نمی‌شود و عمدتا کوشک در محور اصلی باغ و در فاصله‌ای بین مرکز یا انتهای باغ قرار می‌گیرد.

 در ساخت این بنا از معماری اروپایی و سبک نئوکلاسیک که نخست در زمان ناصرالدین‌شاه در ایران رواج یافت و بعد به
باغی که کوشک در آن قرار گرفته به سبک باغ‌های فرنگی طراحی شده و فضاسازی به گونه‌ای است که کوشک در میان باغ همچون نگینی می‌درخشد و به چشم می‌آید. به غیر از درختان کهن سال، یک استخر که بی‌استفاده مانده از دیگر اجزای باغ است. کوشک شامل دو طبقه، و یک و نیم طبقه به شکل تالار است که در میان دوطبقه‌ قرار دارد. در قسمت شمالی کوشک، پلکانی است که رابط میان باغ و خانه است.

کوشک دارای یک حوض‌خانه در زیرزمینی با اتاق‌های تو در تو است که برای ایام گرم سال در نظر گرفته شده بود و مانند نمای آن با آجر و طاق ضربی زینت یافته است. کوشک با پنجره‌های چوبی که رو به منظره زیبای باغ باز‌ می‌شوند؛ حس و حال خوبی را به این عمارت می‌بخشند.گچ‌بری‌های رنگارنگ زیر طاق با طرح‌های متنوع به زیبایی این بنا کمک زیادی کرده است. گفتنی است که این کوشک زیبا زمانی در پارک امین‌الدوله قرار گرفته بود که بعد از قطعه قطعه شدن باغ به صورت محلی مجزا از آن استفاده شده‌است.

اشرف الملوک فخرالدوله

شاید برایتان جالب باشید که بدانید عمارت فخرالدوله روزگاری متعلق به چه کسانی بوده است.

اشرف الملوک فخرالدوله متولد سال ۱۲۶۲ شمسی، شاهزاده قجری، یکی از دختران مظفرالدین‌شاه بود که در ۱۴ سالگی برخلاف قرار ازدواج با محمد مصدق به عقد محسن خان امین‌الدوله در آمد و این ازدواج تا پایان عمر آنها دوام آورد.

فخرالدوله در زمان حیات خود به چنان نفوذ و ثروتی رسید که پس از سلطنت رضاشاه پهلوی و برافتادن سلسله قاجاریه، واسطه‌ آشتی میان دودمان پهلوی با دودمان قاجاریه تبدیل شد تا از خونریزی و جنگ میان آنها جلوگیری کند. 

فخرالدوله بانی اولین موسسه تاکسیرانی در تهران است، او همچنین زنی خیر بود که در زمان حیاتش چندین مدرسه، بیمارستان و مسجد بنا کرد و خرج تحصیل و ازدواج بسیاری جوانان بی‌بضاعت را بر عهده گرفت. همچنین جالب است بدانید که بسیاری از زمین‌ها و باغ‌های منطقه‌ الهیه تهران برای او و خانواده امینی بوده‌است. فخرالدوله پس از مرگ فرزندش «حسین امینی» به باغ خود در الهیه نقل مکان کرد و سرانجام بعد از عمری پرحادثه در دی ماه ۱۳۳۴ بر اثر سکته قلبی درگذشت. مقاله اشرف الملوک فخرالدوله

مکان‌هایی نزدیک به عمارت فخرالدوله

عمارت فخرالدوله یا خانه مداحان به مکان‌هایی مانند باغ موزه نگارستان، عمارت مسعودیه، بیمارستان‌های طرفه، شفای یحیی، معیری، مجلس شورای ملی، میدان بهارستان، مجلس قدیم، مسجد سپهسالار و… نزدیک است.

سخن آخر

تهران مملو از خانه‌های تاریخی است که تماشا کردنشان می‌تواند برنامه خوب گردشگری برای یک روزمان باشد. دیدار کردن با این خانه‌ها می‌تواند ما را با تاریخ و فرهنگ گذشته کشورمان آشنا کنید. خانه اشرف‌الملوک فخرالدوله یکی از این خانه‌هاست که سعی کردیم در این مقاله آنرا به شما معرفی کنیم.

آلبوم تصاویر

سوالات متداول